Krzeszowskie krzyże kamienne

dodano: 14 sierpnia 2015 roku

Choć w Krzeszowie są dwa "krzyże pokutne" to jakoś do tej pory nie znalazłem czasu aby je dokładniej opisać. Kiedyś miałem taki zamiar i nawet już coś zacząłem ale jakoś zawsze temat krzyży mi "umykał". Ale ostatnio otrzymałem od Witolda Komorowskiego odnośnik do elektronicznej wersji jego książki "Kamienne krzyże i kapliczki na Dolnym Śląsku". Sama pozycja zainteresowała mnie już wcześniej, nawet odwiedziłem kiedyś siedzibę wydawnictwa z chęcią jej zakupu, ale nakład został wyczerpany. I tutaj zainteresował mnie krzyż z Czadrowa opisany przez autora na stronie 63: "CZADRÓW (Krzeszów) -> Powiat Kamienna Góra. Przy szosie z Krzeszowa do Kamiennej Góry, po lewej stronie, tuż przed granicą Czadrowa, 2 km od klasztoru. Krzyż ma duże wgłębienie w środkowej części, po bokach którego widać fragmenty rytu miecza". Moje zastrzeżenia dotyczyły samej lokalizacji krzyża - w mojej ocenie znajduje się on w Krzeszowie a opisany jest jako CZADRÓW. Również "Wykaz krzyży i kapliczek" na stronie 25 lokalizuje ów krzyż w miejscowości "Czadrów (Krzeszów) / Ober Zieder". Już miałem napisać do autora książki e-mail z uwagą dotyczącą błędnej lokalizacji, kiedy zauważyłem dwa kolejne szczegóły.

Po pierwsze: skoro krzyż znajduje się zdaniem autora w Czadrowie to dlaczego w opisie zawarte jest stwierdzenie, że znajduje się on Przy szosie z Krzeszowa do Kamiennej Góry, po lewej stronie, tuż przed granicą Czadrowa, 2 km od klasztoru. Skoro jest przed granicą Czadrowa to przecież jeszcze w Krzeszowie?

Po drugie: aby zwracając uwagę podeprzeć się jakimś autorytetem postanowiłem powołać się na "Słownik Geografii Turystycznej Sudetów tom 8" - a tam niespodzianka. W haśle Krzeszów na stronie 189 czytam: "Przy szosie do Krzeszówka (koło domu nr 151) stoi kamienny krzyż pokutny o wymiarach 107x49x27 cm. Drugi krzyż stoi przy szosie do Kamiennej Góry, formalnie już na terenie Czadrowa (zobacz hasło), ale zwyczajowo przypisywany do Krzeszowa". W haśle Czadrów na stronie 87 czytamy: Przy szosie z Czadowa do Krzeszowa stoi kamienny krzyż pokutny o wymiarach 113x96x30 cm. Od wschodniej strony posiada głębokie wyżłobienie, uważane za ryt miecza. Z krzyżem, zwyczajowo lokalizowanym w Krzeszowie (chociaż faktycznie stoi na polach Czadrowa), wiąże się opowieść o zamordowaniu tu oficera podczas wojny 7-letniej. Nie jest to prawdopodobne ze względu na fakt, iż w tych czasach już krzyży pokutnych nie stawiano. Czyli być może faktycznie ten krzyż stoi w Czadrowie a nie w Krzeszowie? W sumie można byłoby rozpatrzyć też inne hipotezy (np. zmiany granicy pomiędzy Czadrowem a Krzeszowem albo zmiany samej lokalizacji krzyża). Zmiana lokalizacji jest o tyle nieprawdopodobna, że od kiedy pamiętam to krzyż ten stał właśnie tam. Zmiana lokalizacji przyszła mi jednak na myśl kiedy uświadomiłem sobie, że Słownik Geografii wspomina o głębokim wyżłobieniu od wschodniej strony krzyża a wyżłobienie takie jest współcześnie od strony zachodniej ... ktoś ten krzyż obrócił czy autorzy słownika popełnili błąd? Za zmianą samej granicy Czadrów/Krzeszów przemawia opis lokalizacji tego krzyża w książce Witolda Komorowskiego "Czadrów (Krzeszów)", gdzie na stronie 14 autor wyjaśnia znaczenie nawiasów: "Obiekty przypisano do miejscowości wg aktualnego stanu administracyjnego, zostawiając tradycyjną, alternatywną lokalizację w odsyłaczach (...) i zapisując poprzedni stan w nawiasach, np. Jelenia Góra (Strupice), Brzeg Dolny (Warzyń)".

Oczywiście najłatwiej będzie ostatecznie zweryfikować położenie krzyża za pomocą współczesnych map geodezyjnych, ja skorzystałem z Geoportalu oraz Systemu Informacji Przestrzennej Urzędu Gminy Kamienne Góra. Nie ma tutaj żadnych wątpliwości: krzyż znajduje się na działce geodezyjnej nr "12" a działka ta jest na terenie Krzeszowa. Odległość krzyża od granicy Czadrowa to blisko 600 m. Dlaczego więc autorzy Słownika Geografii umiejscowili ten krzyż jednoznacznie w Czadrowie?

Drążąc dalej temat zacząłem przeglądać swoje książki i zauważyłem na półce "Kamienne pomniki średniowiecznego prawa" - co tam autor nam przekazuje o krzeszowskich krzyżach ? Wewnątrz znajdziemy tabelaryczny "INDEKS miejscowości, w których zachowały się krzyże, ich ilość i numer ewidencyjny". Poniżej wybrany fragment dotyczący gmin Kamienna Góra i Lubawka:

Jak widać dawne gminy Kamienna Góra i Lubawka z broszury Józefa Milki będą nam odpowiadały współczesnemu powiatowi Kamienna Góra z książki Witolda Komorowskiego:

U Witolda Komorowskiego brakuje w zestawieniu krzyża z Rędzin (ale na stronie 15 zobaczymy zdjęcie z 1971 roku tego zaginionego krzyża) a także krzyża z Miszkowic (wg Słownika Geografii krzyż ten należy uznać za zaginiony: "Przy skrzyżowaniu z drogą do Opawy stał kamienny krzyż pokutny o wymiarach 36x61x22 cm, obecnie prawdopodobnie zasypany w wykopie na sieć wodociągową, wykonywaną w latach 80-tych.") - ale autor celowo pomijał w zestawieniu krzyże nieobecne od wielu lat. W porównaniu do zestawienia Józefa Milki nadmiarowy jest krzyż w Gorzeszowie - być może nie był on wówczas znany? Gorzeszowski krzyż jest wmurowany w ścianę budynku i być może był wówczas zakryty tynkiem. Słownik Geografii w opisie Gorzeszowa wspomina o tym krzyżu: "W ścianie domu nr 113 (dawna gospoda) wmurowany jest kamienny krzyż pokutny o wymiarach 83x50x ok. 30 cm)". Pomijając powyższe różnice widać, że czadrowski krzyż z zestawienia Witolda Komorowskiego u Józefa Milki przypisany jest do Krzeszowa, gdzie wykazane są krzyże w ilość 2 szt. o numerach ewidencyjnych 302 i 303. Natomiast prawdopodobnie zwykłym błędem redakcyjnym jest w zestawieniu Milki wyraz "(kapliczki)" sugerujący, że chodzi o dwie kapliczki a nie dwa krzeszowskie krzyże. W treści broszury Józef Milka wspomina o krzyżu krzeszowskim, że znajduje się on na miejscu zbrodni i występuje na nim miecz jako narzędzie mordu.

O bardzo interesującym kolejnym źródle informacji wspomina w swojej publikacji Witold Komorowski - jest to dostępna za darmo w Bibliotece Cyfrowej książka wydana w 1923 roku w Legnicy: Max Hellmich - "Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien" - książka o kamiennych świadkach średniowiecznego prawa na Śląsku. Na stronie 21 znajdziemy wykaz krzyży kamiennych znajdujących się w interesującym nas "Kreis Landeshut":

Po przetłumaczeniu nazw miejscowości otrzymujemy mniej więcej takie zestawienie jak poniżej. Niestety nie mogę odszukać polskiej nazwy dla miejscowości "Kreuzschente" ale jak wynika z mapy był to przysiółek gdzieś za Rędzinami - za Witoldem Komorowskim nazwę go Krzyżową Halą.

Z powyższego zestawienia krzyże z Jabłowa, Jaczkowa, Rędzin i Miszkowic na dzisiaj uznać należy za zaginione. Co do krzeszowskich krzyży to wymieniony jest tylko jeden w "Grüssauisch-Hermsdorf" - kiedyś samo centrum Krzeszowa z klasztorem nazywano "Kloster Grüssau" a tę wioskę koło klasztoru "Hermsdorf" z dodatkiem "Grüssauisch". Drugiego krzyża brak - ale zwraca uwagę, że w Krzeszówku są dwa, może jeden z Krzeszowa? W dalszej części książki Maxa Hellmicha znajdują się dokładniejsze opisy lokalizacji krzyży, sprawdzamy więc co tam napisano o krzyżach z Krzeszowa i Krzeszówka:

Poniżej moja autorska próba odczytania i przetłumaczenia powyższego zestawienia:

Lokalizacja pierwszego krzyża podana jest poprzez określenie odległości od jakiegoś punktu startowego, ale niestety nie wiemy jakiego. Odległość od klasztoru krzeszowskiego to 2 km więc może odległość podawana jest gdzieś od Kamiennej Góry? Z ciekawości sprawdziłem na mapie i licząc od aktualnego położenia krzyża do Kamiennej Góry przez Czadrów, ul. Krzeszowską i ul. Tadeusza Kościuszki odległość 4,4 km wypadła mi dokładnie na skrzyżowaniu ul. Kościuszki i Al. Wojska Polskiego - całkiem możliwe, że od tego miejsca mogła być liczona odległość w kierunku Krzeszowa. Pierwszy krzyż z Krzeszówka to chyba aktualny krzyż krzeszowski z ul. Benedyktyńskiej - on znajduje się właśnie w jednym z ogrodów przy drodze. Zabudowania Krzeszowa i Krzeszówka łączą się tak więc nie jest wykluczone, że sto lat temu Krzeszówek zaczynał się nieco wcześniej. Drugi krzyż z Krzeszówka miał się znajdować na wschód od karczmy sądowej - nigdy nie słyszałem o karczmie sądowej w Krzeszówku ale na zachód od tego krzyża nie ma starych zabudowań tak więc nie jest wykluczone, że kiedyś tam karczma stała. Warto tutaj zwrócić uwagę, że najbliższy znany krzyż kamienny znajduje się niecały kilometr dalej w dzisiejszym Gorzeszowie w ścianie budynku dawnej gospody. Gorzeszowskiego krzyża nie ma w zestawieniu Hellmicha i z racji jego położenia blisko granicy Krzeszówka oraz lokalizacji "w ścianie gospody" może to jest ten krzyż "na wschodzie karczmy"? Oczywiście nie sposób całkowicie tego wykluczyć jednak w mojej ocenie krzyż z Gorzeszowa nie jest ujęty w zestawieniu Hellmicha a jeden z krzyży przypisanych Krzeszówkowi znajduje się w dzisiejszym Krzeszowie.

Wspomniałem nieco wcześniej o mało prawdopodobnej wersji przemieszczenia krzeszowskiego krzyża kamiennego - ale możemy przecież spróbować zweryfikować taką hipotezę w oparciu o historyczne mapy. Zobaczmy na przykład na taką "HEIMATKARTE des Kreises LANDESHUT" z początku XX wieku. Poniżej fragment tej mapy obejmujący oba krzeszowskie krzyże wskazane czerwonymi strzałkami. W lewym dolnym roku fragment legendy z symbolem "Steinkreuze". Jak widać krzyże znajdują się w miejsca zgodnych ze współczesną lokalizacją, jednak skala mapy (1:100.000) nie oferuje nazbyt dużej precyzji. Krzyża z Krzeszówka nie udało mi się na mapie zlokalizować.

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Poniżej fragment mapy "Landeshut", skala 1:25.000, z roku 1925. Tutaj również strzałkami zaznaczone są krzyże kamienne. Na tej mapie krzyże kamienne oznaczone są skrótem "V.D.". Legenda nie zawiera jednak rozwinięcia tego skrótu, znajdziemy tam tylko "N.D." objaśnione jako "Naturdenkmal" oraz "K.D." jako "Kulturgeschichtl. Denkm." - być może krzyże te oznaczono jako "Volksdenkmal"? Również i na tej mapie ówczesna lokalizacja krzyży jest zgodna ze stanem obecnym.

kliknij na miniaturę aby powiększyć

I tyle jak na razie udało mi się zebrać informacji na temat krzeszowskich krzyży kamiennych.

dodano: 23-08-2015

Jak się okazuje ktoś zagląda na tę moją stronę www i nawet czyta to co tutaj zamieściłem. A nawet czasami dzieli się uwagami i spostrzeżeniami. I tak właśnie otrzymałem od jednego z internautów trzy kolejne źródła informacji na temat opisywanych krzyży kamiennych. Pierwsza pozycja to książka Jan Lubieniecki - "Z dziejów Ziemi Kamiennogórskiej". W rozdziale "Krzyże i kapliczki pokutne" autor wspomina o krzyżach pokutnych Ziemi Kamiennogórskiej. O krzeszowskim krzyżu autor wspomina na stronie 52: "Na niektórych krzyżach widoczne są wgłębienia i otwory. (...) Bywało zapewne i tak, jak w przypadku krzyża krzeszowskiego, że wyskrobywany materiał skalny po zmieszaniu z ziołami miał tworzyć maść leczniczą dla ludzi i zwierząt" i dalej "Według legendy kapliczkę w Krzeszowie postawiono w 1632 r. w miejscu zabicia właściciela zagrody przez żołnierzy szwedzkich podczas wojny 30-letniej" - choć nie wiem którą kapliczkę autor miał na myśli - może chodzi jednak o krzyż kamienny? Stronę dalej czytamy: "Krzeszowski krzyż maltański wykuty z piaskowca stoi na łące, kilka metrów od drogi łączącej Czadrów z Krzeszowem. Na całej wysokości ma wyryte półokrągłe wgłębienieo szerokości od 17 do 26 cm i głębokości do 7 cm; na wysokości ramion boczne wgłębienia. Przypuszcza się, że jest to ryt miecza. Prawdopodobnie zginął tu w czasie wojny 7-letniej (1756-1763) jakiś oficer" a poniżej opis drugiego krzyża: "W samym Krzeszowie przed budynkiem nr 151 stoi drugi krzyż. Pokutnik wykonał go niedbale albo nieumiejętnie, ponieważ jest niekształtny". Wspomniany jest także krzyż z Krzeszówka oraz gorzeszowski krzyż wmurowany w ścianę budynku nr 113. Tutaj pojawia się dodatkowa informacja o tym gorzeszowskim krzyżu: Pierwsza wzmianka o jego odkryciu pochodzi z 1931 roku. (...) Z 1934 roku mamy informację o drugim krzyżu ukrytym pod tynkiem tego samego domu, ale z drugiej strony.

Drugie z wspomnianych powyżej trzech źródeł to publikacja Danel Wojtucki, Stanisław Zobniów - "Pominiki dawnego prawa karnego na pograniczu polsko-czeskim". Pominąłem ją wcześniej przez zwykłe przeoczenie - bo książkę mam od lat. Pozycję tę wypatrzyłem kiedyś na stronie internetowej Urzędu Gminy Kamienna Góra na którego zlecenie publikacja ta została wydana. Wysłałem wówczas e-mail do Urzędu Gminy z prośbą o informację, czy mogę nabyć tę książkę. Pracownik Urzędu Gminy Patryk Straus (dzisiejszy wójt) poinformował mnie, że książki nie mogą sprzedać bo dystrybuowana jest za darmo i jeszcze tego samego dnia została mi ona bezpłatnie wysłana pocztą do domu. Teraz zaglądamy do środka i sprawdzamy co tam jest o krzeszowskich krzyżach kamiennych. I tak na stronie 76 opisane są dwa krzeszowskie krzyże. Pierwszy: "kamienny krzyż; wymiary: 100x51x27cm ; materiał: piaskowiec; krzyż ustawiony w ogrodzie domu nr 6 (dawny nr 151) po zachodniej stronie drogi do Krzeszówka" oraz drugi: "kamienny krzyż, wymiary: 129x95x31 cm. Od strony zachodniej na krzyżu wyryty był wizerunek miecza. W późniejszym okresie wyryto wgłębienie o szerokości około 18 cm i głębokości około 7 cm. Pozostał więc widoczny jedynie fragment miecza (jelec). Szerokość jelca - 40 cm. Materiał - piaskowiec. Krzyż ustawiono po zachodniej stronie drogi do Kamiennej Góry na wysokości wjazdu do zakładu kamieniarskiego w Krzeszowie (dom nr 65)".

dodano: 24-08-2015

Trzecie ze wspomnianych źródeł to praca zbiorowa pod redakcją Ernsta Kunicka "Heimatbuch des Kreises Landeshut in Schlesien". Reprodukcje kilku ilustracji z tej pracy wraz z odwołaniem do źródła, w tym ilustrację przedstawiającą krzeszowski krzyż kamienny, znajdziemy też we wspomnianych powyżej "Pominikach dawnego prawa karnego na pograniczu polsko-czeskim". Na stronie 347 "Heimatbuch des Kreises Landeshut in Schlesien" możemy zobaczyć ilustrację G. Kuste opisaną jako: "Sühnekreuz an der Landstraße Landeshut-Grüssau" (pol. krzyż kamienny przy drodze Kamienna Góra-Krzeszów):

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Stronę dalej Ernst Kunick wymienia zachowane krzyże:

1. In Grüssau an der Straße Landeshut-Grüssau rechts bei Klm. 4,5. Mordzeichen: Tiefeingegrabenes mächtiges Schwert. (pol. W Krzeszowie po prawej stronie drogi Kamienna Góra-Krzeszów przy kilometrze 4,5. Narzędzie zbrodni: głębokie wyżłobienie potężnego miecza.
2. In Grüssau an der Straße Grüssau-Friedland rechts bei Stein 0,8. Ohne Mordzeichen. (pol. W Krzeszowie po prawej stronie drogi Krzeszów-Mieroszów przy kamieniu kilometrowym 0,8. Bez narzędzia zbrodni.
3. In Neuen an der Straße nach Friedland rechts bei Stein 2,6. Bis an die Kreuzarme im Sande versunken. (pol. W Krzeszówku po prawej stronie drogi do Mieroszowa przy kamieniu kilometrowym 2,6. Po ramiona krzyża zakopany w piasku.

Jak widać lokalizacja i opis odpowiadają współczesności. Można też spróbować określić od jakiego miejsca liczone były wówczas owe "kamienie milowe" - dla przykładu od krzyża kamiennego na ul. Benedyktyńskiej 6 do skrzyżowania ul. Willmanna i ul. Św. Jadwigi Śląskiej jest 819 m (pomiaru dokonałem za pomocą Systemu Informacji Przestrzennej Urzędu Gminy Kamienna Góra http://kamiennagora.e-mapa.net/), czyli jeśli mierzyć odległość od tego "dużego" skrzyżowania to jest to właśnie to miejsce. Krzyż z Krzeszówka miał być w odległości 2,6 km od "początku", tak więc 2,6 - 0,8 = 1,8 km od krzeszowskiego krzyża. Pomiar tą samą metodą daje mi współcześnie wynik 1740 m - czyli są to te same miejsca. Również położenie krzyża z granicy z Czadrowem również zgadza się z podanym przez Maxa Hellmicha. Więcej ciekawych informacji na temat tego krzyża z pogranicza Czadrowa znajdziemy na stronie 346 - są to legendy i podania na jego temat:

Tekst po odczytaniu brzmi w oryginale: "Sichere urkundliche Nachrichten fehlen für die heimischen Kreuze gänzlich. Dagegen umspinnt allerlei wirres Gerank von Sage und Aberglaube die Kreuze. Der letzte Landeshuter Tempelherr soll an der Stelle, wo sich das Hermsdorf-Grüssauer Kreuz erhebt, von der Landeshuter Bürgern, die seinen Tod und die sich daraus ergebende Erbschaft nicht erwarten konnten, erstochen morden sein, berichtet uns W. Patschovski in "Die Sagen des Kreises Landeshut". Oder war es ein preußischer Offizier, der dort im siebenjährigen Kriege fiel? Erstach, wie auch erzählt wird, ein eifersüchtiger Liebhaber hier im Zorn seine Braut? Dem letzten Berichte wiederspricht das große zweihändige Ritterschwert, das als Mordzeichen in den Stein eingegeraben ist, dem zweiten die ganze Ausführung des Kreuzes, die auf eine wesentlich ältere Zeit hinweist. Es bleibt noch die erste Angabe. Urkumdlich belegt ist sie nicht". Szukam osoby gotowej przetłumaczyć mi z języka niemieckiego ten fragment książki. Mowa jest w nim o tym, że całkowicie brak jest udokumentowanych źródeł o krzeszowskich krzyżach kamiennych. Są natomiast rozmaite legendy, bezładnie podania i zabobony związane z krzyżami. Potem wspomniana jest legenda o ostatnim templariuszu, o pruskim oficerze, o zazdrosnym kochanku który z zazdrości zasztyletował tutaj swoją narzeczoną ...

dodano: 27-08-2015

Powyżej zastanawiałem się nad hipotezą "odwrócenia" krzeszowskiego krzyża kamiennego w związku z opisywanym przez Słownik Geografii Turystycznej Sudetów wyżłobieniem po jego wschodniej stronie - znajdującym się współcześnie po stronie zachodniej. Czy to zwykły błąd czy przesłanka mówiąca o zmianie położenia tego krzyża? Swoimi spostrzeżeniami podzielił się ze mną autor jednej z wyżej wspomnianych książek, Witold Komorowski: "Krzyża "czadrowskiego" chyba nikt nie ruszał - przynajmniej po wojnie; załączam moje zdjęcie z kwietnia 1962 roku - widać tam szosę i to wgłębienie od strony przeciwnej do szosy, czyli zachodniej.". Poniżej prezentuję, za zgodą autora, dwa skany zdjęcia krzyża z IV 1962 roku.

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Co prawda do tej pory krzeszowskie krzyże kamienne nie znajdowały się w centrum mojej uwagi, ale jakieś zdjęcie tego krzyża już na mojej stronie internetowej kiedyś już się znalazło. Na podstronie "Krzeszow.html" zamieściłem niegdyś kilka zdjęc z Krzeszowa, w tym poniższe zdjęcie krzyża kamiennego. Jednak w soich archiwach nie jestem w stanie dziś znaleźć ani oryginału zdjęcia ani daty jego wykonania. Najstarsza posiadana przeze mnie wersja samego skanu zdjęcia jak i podstrony www pochodzi z sierpnia 2001 roku - tak więc zdjęcie musiało zostać wykonane przed tą datą. Niemal na pewno skanowałem je z papierowej odbitki. Inne z zamieszczonych na tej stronie zdjęć w jakiś sposób datowałem wówczas na 1992 rok, tak więc szacunkowo zdjęcie będzie pochodziło z gdzieś z lat 1996 - 2001. No cóż, nie zawsze ma się wszystko uporządkowane ...

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Drugi krzeszowski krzyż kamienny z ul. Benedyktyńskiej też kiedyś został uwieczniony moim aparatem fotograficznym. Znalazłem dla przykładu dwa takie zdjęcia z 29 lipca 2003 roku. Jak widać przy krzyżu znajduje się jeszcze stara, drewniana tabliczka informacyjna: KRZYŻ POKUTNY XIV-XVI W STAWIANY PRZEZ ZABÓJCĘ W MIEJSCU ZBRODNI WKZ JELENIA GÓRA.

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Stara tabliczka została zastąpiona nową. Taką właśnie: nową, trwałą i estetyczną zauważyłem 16 stycznia 2005 roku kiedy wykonałem poniższe zdjęcia. Podobno lepsze wrogiem dobrego i nowa tabliczka faktycznie prezetowała się lepiej, jednak przykręcenie jej wkrętami wydawało mi się przesadą. W mojej ocenie taki sposób montażu byłby dopuszczalny w przypadku montowania tabliczki na kościele czy murach obronnych zamku, ale wiercenie otworów w takim małym kamiennym krzyżu jest chyba przesadą. Zresztą sama tablica przesłania w znacznej mierze ten zabytek. Kilka dniu później podzieliłem się swoimi spostrzeżeniami z Ryszardem Czopkiem, autorem strony internetowej o krzyżach pojednania. On równię był takim montażem zdziwiony i zwrócił się z zapytaniem do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu. Urząd ten przesłał to zapytanie do Wojciecha Kapałczyńskiego, Kierownika Delegatury WUOZ w Jeleniej Górze. Wojciech Kapałczyński z kolei uznał, że "Zamontowanie tablic bezpośrednio do kamienia za pomocą wiercenia otworów i kołków rozporowych, jest, delikatnie mówiąc, niefortunnym pomysłem (...) my żadnej zgody w tej materii nikomu nie wydawaliśmy" i zwrócił się do Wójta Gminy Kamienna Góra, Stanisława Szmajdzińskiego, z prośbą o dotarcie do inicjatorów takiego znakowania krzyży kamiennych, zobowiązanie ich do zdjęcia tabliczek i umieszczenia ich osobno obok krzyża. Poniżej kilka zdjęć z dnia 16 stycznia 2005 roku.

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Interwencja opisana powyżej okazała się skuteczna - już miesiąc później tabliczkę widziałem zdjętą i postawioną obok na metalowym stojaku. Po całej tej akcji jako pamiątka pozostały dwa otwory z polietylenowymi koszulkami kołków rozporowych. Poniżej zdjęcia krzyża z 16 lutego 2005 roku.

kliknij na miniaturę aby powiększyć

Szukając dalszych informacji na temat krzeszowskich krzyży kamiennych zajrzałem na polecaną przez Witolda Komorowskiego w "Kamiennych krzyżach i kapliczkach na Dolnym Śląsku" niemieckojęzyczną stronę www.suehnekreuz.de. Jest tam opisany tylko jeden krzeszowski krzyż kamienny, ale za to zamieszczony jest również wykaz literatury z nim związanej. Wspomniane są dwie pozycje: wymieniona już wcześniej książka Maxa Hellmicha "Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien" oraz druga, nieznana mi wcześniej pozycja: K. T. Heinze - "Sendschreiben über die Alterthümlichkeiten der schlesischen Klöster". Jest to artykuł zamieszczony we wrocławskim piśmie "Idunna und Hermode" z 1812 roku. Z komentarza na stronie www.suehnekreuz.de wynika, że jest to jeden z pierwszych znanych śląskich tekstów, w którym widać pojawiające się zainteresowanie kamiennymi krzyżami. K. T. Heinze, wspomina po powrocie z wycieczki po Śląsku krzyże kamienne widziane w czasie podróży, wspomina także ten krzeszowski:

eins bei Grüssau, ein sehr großes und breites vor - czyli jeden krzyż koło Krzeszowa, bardzo duży i szeroki z przodu. Jak widać nie ma tutaj nazbyt wielu informacji na temat krzeszowskiego krzyża, wspominam jednak o tym tekście dla kompletności napotkanej literatury :-)

dodano: 19-12-2015

W zamieszczonym w zeszycie 12 Bractwa Krzyżowców "Sprawozdaniu z IV Biesiady Pokutnej w Krzeszowie" znajduje się wzmianka o krzeszowskim krzyżu kamiennym: Po drodze uczestnicy Biesiady poznali następujące zabytki: (...) krzyż pokutny przy domu nr 151, po prawej stronie drogi do Mieroszowa. Dociekliwi Bracia dostrzegli na nim ślad rytu miecza - narzędzia zbrodni. Ja nigdy na tym krzyżu śladu rytu miecza nie zauważyłem.