W roku 2005 w Krzeszowie wprowadzono nazwy ulic. Związane to było z koniecznością ustalenia ich nazewnictwa - dla przykładu niedoszła ulica Takata wzbudzała sporo emocji. W roku 2008 przybyła jeszcze ul. Englera a w roku 2011 dodano jeszcze trzy ulice: Kacpra, Melchiora i Baltazara. Nazwy ulic wprowadzane zostały na podstawie uchwał Rady Gminy Kamienna Góra w sprawie nadania nazw ulicom we wsi Krzeszów. Ostatecznie w Krzeszowie mamy ulice takie jak na poniższej liście:
Benedyktyńska - nazwa tej ulicy raczej tylko częściowo związana jest z jej lokalizacją. Zapewne ma ona głównie podkreślić związki Krzeszowa z zakonem benedyktyńskim. Po raz pierwszy benedyktyni pojawili się w Krzeszowie w roku 1242, kiedy to księżna Anna, wdowa po Henryku II Pobożnym poległym pod Legnicą, spełniając wolę zmarłego męża, ofiarowuje benedyktynom z czeskich Opatowic miejscowość zwaną "Grisobor", 2 km od centrum dzisiejszego Krzeszowa. Miejscem tym był najprawdopodobniej dzisiejszy Krzeszowek - więc być może z tego powodu ulica prowadząca do Krzeszówka zyskała nazwę ulicy Benedyktyńskiej. Benedyktyni byli w Krzeszowie przez 47 lat. W roku 1289 sprzedali księciu świdnickiemu Bolkowi I cały teren wraz z drewnianym kościołem. Po raz kolejny benedyktyni pojawili się w Krzeszowie w roku 1919 kiedy to zostali wysiedleni z Emaus w Pradze. Utworzyli oni tutaj przeorat (a potem opactwo) w pocysterskim klasztorze, który od 1810 roku przez 109 lat pozostawał bez zakonu i popadał w coraz większą ruinę. Przez 27 lat, do czasu kiedy zostali w 1946 roku wysiedleni wraz z ludnością niemiecką, benedyktyni przyczynili się do rozkwitu kultu maryjnego w Krzeszowie. Miejsce wysiedlonych benedyktynów zajęły przybyłe ze Lwowa w 1946 roku siostry benedyktynki, który to zakon obecny jest w Krzeszowie do dziś.
Betlejemska - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: prowadzi ona w stronę Betlejem. Betlejem (niem. Bethlehem) to niewielka osada leżąca u podnóża Anielskiej Góry (niem. Angenelli Berge). Zostało ono założone w latach 1674 - 1680 przez opata Bernarda Rosę. Zespół w Betlejem składa się z kaplic, pawilonu opackiego na wodzie i dawnego budynku gospody (aktualnie jest tam prywatny pensjonat o tej samej nazwie - Betlejem).
Cysterska - nazwa ulicy najprawdopodobniej nie jest związana z jej lokalizacją. Ma ona podkreślać zasługi zakonu cystersów dla Krzeszowa. To właśnie cystersi - którzy przybyli do Krzeszowa w 1292 roku - przyczynili się do rozkwitu tej miejscowości. Przez 518 lat swojej obecności w Krzeszowie (do roku 1810, kiedy to nastąpiła sekularyzacja klasztoru) żyli tutaj i budowali potęgę zakonu krzeszowskiego, w tym również wszystkie krzeszowskie świątynie. Po raz kolejny cystersi pojawili się w Krzeszowie w 1970 roku - od tego roku duszpasterstwo w krzeszowskiej parafii zostało powierzone cystersom z opactwa w Wąchocku i tak jest do dziś. [tak było do grudnia 2006 roku, kiedy to cystersi opuścili Krzeszów]
Kacpra, Melchiora i Baltazara - nazwy tych trzech ulic związane są z ich lokalizacją: znajdują się przy ul. Betlejemskiej. Kacper, Melchior i Baltazar to imiona trzech mędrców którzy pokłonili się Jezusowi narodzonemu w Betlejem.
Kalwaria - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: znajdują się przy niej kaplice Kalwarii. Krzeszowska Kalwaria - w Sudetach mniejsza tylko od wambierzyckiej - została zbudowana przez opata Bernarda Rosę w latach 1672 - 1678. Pierwotnie drewniane kaplice zostały w latach 1703 - 1717 zastąpione przez kaplice murowane. Cała Kalwaria liczy sobie 32 stacje - tylko część z nich znajdziemy przy ul. Kalwaria.
Księcia Bolka I - nazwa chyba nie ma związku z lokalizacją ulicy. Książe świdnicko-jaworski Bolko I Surowy (niem. Herzog Bolko I. des Glorreichen) (urodzony pomiędzy 1252 a 1256 rokiem w ???, zmarł w roku 1301 w ???) był Piastem, synem księcia legnickiego Bolesława Rogatki, wnukiem Henryka II Pobożnego. Po śmierci ojca księstwo podzielono w 1278 roku, Bolko I dostał pół księstwa którego stolicą uczynił Świdnicę. W roku 1289 okupił od czeskich benedyktynów dobra krzeszowskie a w trzy lata później sprowadził tutaj cystersów z Henrykowa. Po śmierci w 1301 roku został pochowany przed ołtarzem głównym w ufundowanym przez niego kościele klasztornym w Krzeszowie. W roku 1738 jego prochy, razem z prochami innych Piastów, przeniesiono i złożono w miedzianej trumnie w Mauzoleum za Kościołem NMP, gdzie pozostają do dziś.
Loretańska - nazwa w żaden sposób nie jest związana z lokalizacją ulicy. Loreto to nazwa małego miasta (11.000 mieszkańców) leżącego w środkowej części Włoch w regionie Marche, w pobliżu Ancony. Miasto to jest ośrodkiem pielgrzymkowym, miejscem kultu maryjnego. Znajduje się tam Święty Domek, który przechowuje nazaretański dom Maryi. Oczywiście nazwa ulicy zapewne nie odnosi się bezpośrednio do nazwy miasta Loreto, lecz raczej do przymiotnika "loretańska". Jeśli więc w Krzeszowie "loretańska" to mamy do wyboru "litania loretańska" lub "kaplica loretańska". Litania loretańska to znany hymn na cześć Maryi. Powstała ona w XII wieku, prawdopodobnie we Francji, nazwę "loretańska" otrzymała od miejscowości Loreto, gdzie była szczególnie propagowana i odmawiana. Kaplica loretańska to kopia Świętego Domku z Loreta. Pierwsza taka kopia w Krzeszowie została zbudowana przez Bernarda Rosę po powrocie z jego podróży w 1661 roku do Rzymu i Loreto. Kaplica spłonęła w 1677 roku, do odbudowywanej obrazy malował Michał Willmann. Kaplicę konsekrowano w 1678 roku. Wraz ze starym kościołem Świętego Jana Chrzciciela została ona rozebrana w 1728 roku i ponownie wybudowana od nowa z powstającym kościołem NMP - istnieje ona do dziś. Trudno jednak ustalić, czy ulica "loretańska" odnosi się do nazwy "litania loretańska" czy "kaplica loretańska".
Maksymiliana Brokoffa - nazwa najprawdopodobniej nie mająca związku z lokalizacją ulicy. Chyba, że uznamy, iż znajduje się ona naprzeciwko elewacji krzeszowskiej bazyliki - na której znajdują się rzeźby autorstwa Brokoffa. Maksymilian Brokoff (niem. Ferdinand Maximilian Brockhof (Prokoff)) (urodzony 1688 w (niem. Rothenhaus b. Komotau), zmarły w 1731 roku w Pradze (niem. Prag)) w 1729 roku wykonał między innymi rzeźby Mojżesza i Grzegorza na fasadzie kościoła NMP. Już w 1730 opuścił z powodu złego stanu zdrowia Krzeszów, umarł w marcu następnego roku. Uczniowie Brokoffa - Antoni Dorazil (Czech) i Jerzy Gode (rzeźbiarz z Wrocławia) ukończyli wykonanie rzeźb na fasadzie kościoła NMP w 1733 roku.
Michała Englera - nazwa tej ulicy związana jest być może z jej lokalizacją: to przy niej mieszka krzeszowski organista. Michał Engler Młodszy (niem. Michael Engler der Jüngere) (urodzony 6 września 1688 roku we Wrocławiu (niem. Breslau), zmarły 15 stycznia 1760 roku tamże) to budowniczy organów w krzeszowskiej bazylice.
Michała Willmanna - nazwa tej ulicy związana jest być może z jej lokalizacją: to przy niej znajduje się restauracja "Willmannowa Pokusa". Podobno to właśnie ta restauracja była pokusą dla Willmanna malującego freski w krzeszowskiej świątyni Świętego Józefa. Michał Willmann (niem. Michael Lukas Leopold Willmann) (urodzony w 1630 roku w Królewcu (niem. Königsberg in Ostpreußen), zmarły w 1706 roku w klasztorze w Lubiążu (niem. Kloster Leubus)) w latach 1677 - 1678 roku malował w Krzeszowie obrazy do Kalwarii i Kaplicy Loretańskiej. W tych samych latach namalował też "12 proroków", "12 Sybilli" i "Drzewo genealogiczne Chrystusa" - aktualnie są one w Kaplicy Najświętszego Sakramentu w kościele NMP. Najbardziej jednak znanymi dziełami Willmanna w Krzeszowie są freski w kościele Świętego Józefa które namalował w latach 1692 - 1695.
Młyńska - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: znajduje się tutaj budynek w którym dawniej był młyn.
Nadrzeczna - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: prowadzi ona nad rzekę Zadrnę :-).
Opata Bernarda Rosy - nazwa ulicy bez związku z jej lokalizacją. Bernard Rosa (niem. Bernhard Rosa) (urodzony w 1624 roku w Głogowie? (niem. Glogau), zmarły w 1696 roku w Krzeszowie (niem. Grüssau)) był w latach 1660 - 1696 opatem krzeszowskiego klasztoru. Pochodził z Głogowa, przed Krzeszowem był przeorem zakonu cysterskiego w Henrykowie. W 1669 roku Rosa zakłada Bractwo Świętego Józefa. W roku 1673 opat Bernard Rosa zostaje "Vicarius generalis" dla zakonów cysterskich na Śląsku. Lata rządów opata Rosy to najlepszy okres dla krzeszowskiego opactwa. To wówczas powstaje pawilon letni w Betlejem, wybudowano nową kaplicę na górze Świętej Anny, wybudowano kaplicę Świętego Wawrzyńca na Śnieżce, wybudowano nowe kaplice krzeszowskiej Kalwarii. Ostatnim dziełem opata Bernarda Rosy jest ukończony w maju 1696 roku kościół Świętego Józefa. We wrześniu tego samego roku opat umiera.
Osiedle - to jedyna ulica Krzeszowa która przed wprowadzeniem nazw ulic miała już swoją nazwę - właśnie Osiedle. Jest to zespół domów o konstrukcji drewniano-murowanej wzniesiony około 1930 roku.
Piotra Bradla - nazwa ulicy w żaden sposób nie związana z jej lokalizacją. Piotr Brandl (niem. Peter Brandl) (urodzony w 1668 roku w Pradze (niem. Prag) zmarły w 1739 roku w (niem. Kuttenberg)) był czeskim malarzem. W 1731 roku krzeszowski zakon podpisał umowę z Piotrem Brandlem na namalowanie za 3 tys. florenów dużego płótna do ołtarza głównego kościoła NMP. W rok później Brandl ukończył malowanie swojego dzieła.
Plac Jana Pawła II - dawny Plac Kościelny. Papież Jan Paweł II (Karol Wojtyła) (urodzony w roku 1920 w Wadowicach, zmarły w roku 2005 w Watykanie) 2 czerwca 1997 roku podczas swojego pobytu w Legnicy ukoronował Madonnę Krzeszowską. W 1998 roku nadał świątyni pw. Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie tytuł i godność Bazyliki Mniejszej.
Podklasztorze - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: znajduje się ona pod klasztorem :-) Chociaż ciekawa może być próba ustalenia, skąd akurat taka nazwa. Choć klasztorów w Polsce jest sporo, to nie udało mi się znaleźć gdziekolwiek choćby jednej ulicy o nazwie "Podklasztorze". Ale cześć Sulejowa w której znajduje się opactwo cysterskie nazywa się właśnie Podklasztorze. I co ciekawe, dawny wieloletni cysterski proboszcz krzeszowskiej parafii, ksiądz Augustyn Węgrzyn, jest aktualnie proboszczem w tamtejszej parafii. Być może, nawet nieświadomie, nazwa ta została przez któregoś z parafian odwiedzaących Sulejów zapamiętana i przeniesiona do Krzeszowa? Więcej na temat sulejowskiego Podklasztorza można znaleźć na stronie www.cystersi.sulejow.pl.
Sądecka - nazwa ulicy nie jest związana z jej lokalizacją lecz z jej mieszkańcami - tutaj po wojnie osiedliło się wielu mieszkańców pochodzących z Ziemi Sądeckiej. Nazwa "Sądecka" będzie zapewne powodem zaniku dotychczasowej poniemieckiej nazwy używanej przez mieszkańców Krzeszowa: "Obergas" (niem. Obergass Straße - ul. Górna ?)
Sportowa - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: w pobliżu znajduje się boisko sportowe.
Świętego Jana Nepomucena - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: prowadzi ona przez XVIII wieczny murowany most nad rzeką Zadrną na którego balustradzie nad środkowym filarem znajduje się na cokole kamienna figura Świętego Jana Nepomucena z tego samego okresu. Święty Jan Nepomucen (niem. St. Johannes von Nepomuk) (urodził się, niewiadomo dokładnie kiedy, w Pomuku (Nepomuk) koło Pragi, zmarł 20 marca 1393 roku w Pradze)
Świętego Józefa - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: ulica ta to uliczki znajdujące się w bezpośrednim pobliżu kościoła Świętego Józefa. Kościoł Świętego Józefa został wybudowany w latach 1690 - 1696 w miejsce rozebranego kościoła Świętego Andrzeja - budowla ta jednak była nazbyt mała i dlatego opat Bernard Rosa postanowił wybudować nową świątynię. Kościół poświęcono Świętemu Józefowi - był on główną świątynią założonego również przez opata Bernarda Rosę Bractwa Świętego Józefa. Święty Józef (niem. St. Joseph) (pochodził z królewskiego rodu Dawida) był oblubieńcem Najświętszej Maryi Panny.
Świętej Anny - nazwa tej ulicy związana jest z jej lokalizacją: prowadzi ona w stronę Grząd u podnóża Góry Świętej Anny. Święta Anna (niem. St. Anna) (z rodu Judy, królewskiego domu Dawida; zmarła w Jerozolimie w Galilei) była matką Najświętszej Maryi Panny. Świętą Annę czczono od wczesnego okresu chrześcijaństwa i poświęcano jej liczne kościoły. W Krzeszowie poświęcono jej kaplicę wybudowaną na Wzgórzach Krzeszowskich u podnóża Góry Świętej Anny (niem. Anna Berge). Po wojnie kaplica ta uległa całkowitej dewastacji i aktualnie (rok 2005) trwają prace związane z odbudową kaplicy z ruin.
Świętej Jadwigi Śląskiej - nazwa ulicy nie związana z jej lokalizacją. Święta Jadwiga Śląska (urodzona w 1174 roku w zamku Andechs w Bawarii, zmarła w 1243 roku w klasztorze cysterek w Trzebnicy) była żoną Henryka Brodatego. Jej syn Henryk Pobożny zginął w 1241 roku w walce z Mongołami pod Legnicą. Wdowa po Henryku Pobożnym - księżna Anna, sprowadziła do Krzeszowa pierwszy zakon i w ten sposób dała początek historii Krzeszowa. Święta Jadwiga Śląska jest patronką Śląska.
Zielna - po prostu Zielna :-)
Nazwy ulic w Krzeszowie można podzielić na trzy grupy:
nazwy popularne i spotykane często w Polsce:
Benedyktyńska
Cysterska
Młyńska
Nadrzeczna
Osiedle
Plac Jana Pawła II
Sądecka
Sportowa
Świętego Jana Nepomucena
Świętego Józefa
Świętej Anny
Zielna
nazwy spotykane, choć nieczęsto:
Kalwaria (np. w Jaworze)
Księcia Bolka I (np. w Kamiennej Górze, Świdnicy, Świebodzicach)
Loretańska (np. w Krakowie lub Częstochowie)
Michała Willmanna (np. w Lubiążu)
Świętej Jadwigi Śląskiej (np. w Trzebnicy)
oraz nazwy chyba całkowicie wyjątkowe których nigdzie w Polsce nie znajdziemy:
Betlejemska
Maksymiliana Brokoffa
Opata Bernarda Rosy
Piotra Bradla
Podklasztorze
(C) Marian Gabrowski
Kliknij na powyższy plan aby powiększyć go do rozmiarów 900 x 1.000 pikseli (99 kB). Plan został sporządzony przeze mnie na podstawie załącznika nr 1 do Uchwały nr XXIX/134/05 Rady Gminy Kamienna Góra z dnia 1 marca 2005 roku. W nazwie ul. Willmanna brakuje jednej litery "N" :-)
