Nie da się ukryć, że historia Krzeszowa jest bardzo ciekawa. Choć nie jestem znawcą historii a tym bardziej nie jestem historykiem, to zachciało mi się kiedyś zrobić kalendarium historii Krzeszowa. Mojego autorstwa jest tylko dobór interesujących wydarzeń które tematycznie związane są z Krzeszowem i można je przypisać konkretnym datom. Niektóre wydarzenia opisywane są w kilku źródłach, choć opisy są podobne to różnią się między sobą, dlatego też cytowane są niekiedy po kilka razy. Niektóre wydarzenia są też przez różne źródła umieszczane pod innymi datami ...

431

Na soborze Efeskim w 431 roku Kościół przyjął dogmat o tym, że Maryja była nie tylko Matką człowieka, ale także Bodurodzicą - Theotokos.

[lit. 3, str. 18]

529

Św. Benedykt z Nursji zakłada klasztor na Monte Cassino. Historia Krzeszowa związana jest ze stworzonym przez niego zakonem benedyktynów.

[lit. 1, str. 12]

817

Inny Św. Benedykt, pochodzący z Aniane we Francji, opracował w 817 roku komentarz do reguły zakonnej św. Benedykta z Nursji, bardziej zaostrzony i ascetyczny.

[lit. 1, str. 13]

1080

Data założenia klsztoru benedyktynów w czeskich Opatowicach skąd w póżniejszym czasi trafili oni do Legnickiego Pola jak i Krzeszowa.

[lit. 52, str. 83]

1086

Ziemia kamiennogórska, oddzielona od południa górami a od północy rozległymi i niebezpiecznymi borami, nie stanowiła łatwego terenu dla osadników. Jednak człowiek wynajdował dogodne dla siebie zakątki. Badania archeologiczne, nazbyt szczupłe, nie pozwalają na precyzyjne stwierdzenie od kiedy człowiek był tu gospodarzem. Ściślejsze dane źródłowe pochodzą z drugiej połowy XI wieku i są zawarte w dokumencie cesarza Henryka IV z 1086 roku, gdzie znajdujemy po raz pierwszy nazwę plemienia Bobrzan, zamieszkującego dorzecze górnego Bobru, a więc najprawdopodobniej i ziemię kamiennogórską. Zachowały się z tego okresu ślady 10 grodzisk, między innymi w Lubawce. Obalają one tezę niemieckiej historiografii, że osadnictwo na tym terenie było zasługą krzeszowskich cystersów. „Inwazja cysterska" z pewnością istniała, lecz była wyrazem zarówno koniunktury, jak i książęcej działalności gospodarczej.

[lit. 40, str. 17]

1096

W tym roku benedyktyni którym przyświecał ideał surowej ascezy opuścili klasztor Molesmes i na pobliskim pustkowiu, zw. Cistertium - Citeaux założyli nowy dom zakonny. Mnisi z Cistertium początkowo uznawani byli za buntowników, zostali jednak uznani przez Kurię Rzymską.

[lit. 1, str. 14]

1100

Opat Cistertium przywrócił instytucję konwersów. Byli to mnisi składający śluby zakonne lecz nie uzyskujący święceń. Ich powinności były niewielkie, mogli więc zajmować się przede wszystkim pracą na roli i rzemiosłem.

[lit. 1, str. 16]

1112

Rozkwit i ekspansja cystersów to zasługa charyzmatycznego Bernarda z Clairvaux, który przystąpił do zakonu w 1112 r.

[lit. 19, str. 188]

1125

Siostra Bernarda z Clairvaux założyła kobiecą gałąź zakonu cystersów, zgromadzenie cysterek.

[lit. 1, str. 17]

1145

Jeden z zakonników cysterskich - Eugeniusz III, uczeń Bernarda z Clairvaux, został papieżem, co umocniło znaczenie i potęgę cystersów.

[lit. 1, str. 17]

1202

Książe Henryk Brodaty obejmuje rządy we Wrocławiu jako książe Dolnego Śląska, jednej z najważniejszych dzielnic terytoriów polskich. Dzielnica ta znajdowała się pomiędzy dwoma ważnymi państwami: Niemcami i Czechami. Władca Śląska sprawował kontrolę nad ważnymi szlakami handlowymi i komunikacyjnymi biegnącymi przez trudno dostępne góry i gęste jeszcze wówczas lasy.

[lit. 2, str. 29]

1207

Książe Henryk Brodaty wybudował w Chełmsku Śląskim zamek.

[lit. 2, str. 44]

1222

W 1222 r. ufundowano klasztor cystersów w Henrykowie.

[lit. 19, str. 188]

1241

Bohaterski książe Henryk, syn św. Jadwigi, poległ w 1241 roku w bitwie z Mongołami pod Legnicą.

[lit. 3, str. 4]

9 kwietnia 1941 w okolicach dzisiejszego Legnickiego Pola poległ w boju z armią tatarską Piast śląski, książe Henryk II, zwany Pobożnym.

[lit. 52, str. 5]

Święta Jadwiga po znalezieniu na pobojowisku bezgłowych zwłok swojego syna Henryka ufundowała kościół którego ołtarz znajdował się dokładnie w miejscu gdzie spoczywało ciało księcia. Opiekę nad kościołem powierzyła benedyktynom przybyłym z czeskich Opatowic.

[lit. 52, str. 16-18]

Księżna Anna sprowadziła w 1241 roku mnichów z Opatowic do Krzeszowa. { to pierwsza książka w której spotykam się z datowaniem tego zdarzenia na rok 1241; inna literatura podaje rok 1242. MG }

[lit. 52, str. 18]

1242

Księżna Anna, wdowa po Henryku II Pobożnym poległym pod Legnicą, spełniając wolę zmarłego męża, ofiarowuje benedyktynom z czeskich Opatowic miejscowość zwaną "Grisobor", 2 km od Krzeszowa

[lit. 1, str. 19]

Książe śląski Henryk Brodaty miał zamiar osadzić w lesistych okolicach Krzeszowa benedyktynów z czeskiego Opatowca. Zamiar ten zrealizowała jednak dopiero wdowa po nim, księżna Anna, która dokumentem z 8 maja 1242 roku ofiarowała benedyktyńskim mnichom z Opatowic osadę w lesie Gressebor, ze wszystkim, co własnymi rękami i na własny koszt wykarczować potrafią.

[lit. 2, str. 30]

Księżna Anna, wdowa po Henryku Pobożnym, w porozumieniu ze swoim synem Bolesławem Rogatką ofiarowała posiadłość leśną Cressebor czeskim benedyktynom z Opatowic. Posiadłość ta leżała wówczas nad samą granicą czeską. Na temat nazwy istnieją w histografii dwie hipotezy. Pierwsza wywodzi tę nazwę od granicznego boru, od boru na kresach, druga natomiast od słowiańskiego imienia Krzesz, który miał być pierwszym właścicielem tego lasu. [ ... ta sama literatura, na stronie 30 "Gressebor" ale na 45 "Cressebor" MG]

[lit. 2, str. 45]

Pierwszy klasztor powstał tutaj [w Krzeszowie] około 1242 r. najprawdopodobniej z fundacji księżnej Anny, wdowy po Henryku Pobożnym. Pochodząca z Czech władczyni podarowała wówczas benedyktynom z czeskich Opatowic las "Cressebor", zapewniając, iż wszystko, co mnisi zdobędą dzięki własnej pracy w tymże lesie, będzie do nich należało. Wielkość i granice owego lasu pozostają nieznane, darowizna musiała być jednak hojna, skoro po zagospodarowaniu terenu umożliwiła utrzymanie grupy mnichów rezydujących w prepozyturze przy kościele pod wezwaniem św. Wawrzyńca.

[lit. 41, str. 6]

Księżna Anna sprowadziła w 1242 roku do Kresowego Boru (Krzeszówka) benedyktynów z pobliskiego czeskiego Opatowa, którzy rozpoczęli zagospodarowywanie ziemi kamiennogórskiej.

[lit. 40, str. 19]

W 1242 roku sporządzono akt donacyjny, przekazujący czeskim benedyktynom z Opatovic nad Łabą koło Hradca Kralovej grunty Cresovbor. Ta zniekształcona nazwa oznaczała Krzeszów bór, a więc fragment lasu należący do niejakiego Krzesza (zdrobnienie od Krzesisława).

[lit. 8, str. 7]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Grissobor, Cressebor, Crissovium.

[lit. 10, str. 172]

1244

Cystersi zakładają w Paryżu kolegium dla swoich uczniów.

[lit. 1, str. 16]

1249

Potwierdzenie fundacji [krzeszowskiej] przez papieża Innocentego IV.

[lit. 1, str. 19]

Najstarszy syn Henryka Pobożnego, Bolesław Rogatka, w swoim i swojego młodszego brata Konrada imieniu, zezwolił benedyktynom z Kresowego Boru (z Krzeszowa) lokować na prawie niemieckim wieś targową Landishute, położoną w widłach rzeki Bóbr i Zadrna. Ponadto książe dał klasztorowi 270 prętów lasu.

[lit. 2, str. 30]

Bolesław Rogatka w 1249 roku zezwala benedyktynom lokować wieś targową Landshüte na prawie niemieckim i podarowuje klasztorowi 270 prętów lasów na terenie położonym między rzekami Zadrna i Lesk.

[lit. 40, str. 19]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Cresofbor, Gressobor, Cressobor, Crosofbor.

[lit. 10, str. 172]

1250

W tym okresie, tj. około roku 1250, umieszcza powstanie obrazu krzeszowskiej Madonny Ivo Kořán.

[lit. 3, str. 21]

1254

Dokument z 1254 roku mówi o klasztorze, który ma być dopiero zbudowany i poświęcony św. Wawrzyńcowi.

[lit. 3, str. 8]

12 lat po ofiarowaniu benedyktynom w 1242 roku miejsca na założenie klasztoru, zbudowali oni, w roku 1254, drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca, Mikołaja i Agaty.

[lit. 4, str. 4]

Dopiero w dwanaście lat później, po podjęciu przez zakonników prac karczunkowych, donoszono o zbudowaniu klasztoru i poświęceniu go św. Wawrzyńcowi.

[lit. 8, str. 7]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Cresowbor.

[lit. 10, str. 172]

1255

Książe Bolesław Rogatka w 1255 roku nadaje opactwu 200 łanów z lasu, który nosił nazwę Crezovbor.

[lit. 40, str. 19]

1256

Książe Bolesław Rogatka czyni kolejną darowiznę dla benedyktynów z krzeszowskiego klasztoru nadając mu 200 łanów lasu, który tym razem nazwał Crezovbor.

[lit. 2, str. 31]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Crezovbor.

[lit. 10, str. 172]

1266

Kanonizacja św. Jadwigi [Śląskiej] w 1266 roku.

[lit. 52, str. 20]

1275

Pierwsza wzmianka o Chełmsku Śląskim. Z rokiem 1275 związana jest wiadomość kronikarska, że czeski wielmoża Idzi z Upy założył tę osadę i nadał jej nazwę Mons Bellus. Nazwa ta potem, w formie zniemczonej, występowała w zapiskach jako Schoenberg, a potem jako Schömberg. Wydarzenie z 1275 roku wydaje się być pierwszą, nieudaną próbą lokowania Chełmska jako miasta.

[lit. 2, str. 44]

1278

Śląsk rozpada się na coraz mniejsze księstwa. Po śmierci Bolesława Rogatki, księcia legnickiego, księstwo legnickie podzielono w 1278 roku między dwóch jego synów: starszego Henryka, który zatrzymał część dziedzictwa ojca ze stolicą w Legnicy, oraz młodszego Bolka, który stolicą swojego dziedzictwa uczynił Świdnicę. Jemu to, Bolkowi I Świdnickiemu, przypadły w posiadanie lasy krzeszowskie.

[lit. 2, str. 31]

1287

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Grizow.

[lit. 10, str. 172]

1289

Benedyktyni sprzedają księciu świdnickiemu Bolkowi I, za sumę 240 marek czystego srebra cały teren wraz z drewnianym kościołem.

[lit. 1, str. 19]

Proces rozdrobnienia dzielnicowego na Śląsku i w Polsce jest wykorzystywany przez królów czeskich, którzy zgłaszają swoje roszczenia do poszczególnych terenów. Bolko I Świdnicki był stronnikiem króla Polskiego, Władysława Łokietka. Jego syn Bernard był mężem córki Łokietka Kunegundy. Krzeszowscy benedyktyni pochodzili z czeskich Opatowic i byli poddanymi czeskiego króla Wacława II, antagonisty Władysława Łokietka. Książe Bolko Świdnicki nie chciał na swoich ziemiach czeskich benedyktynów, doszedł więc do porozumienia z opatem klasztoru benedyktyńskiego z Opatowic o imieniu Tschasca i w końcu lipca 1289 roku odkupił od niego za 240 grzywien srebra krzeszowskie posiadłości. W transakcji tej pośredniczył biskup wrocławski Tomasz II.

[lit. 2, str. 33, 34]

W momencie sprzedaży swoich dóbr Bolkowi I, w 1289 r., [benedyktyni] zobowiązywali księcia do zapewnienia pamięci "wszystkim żywym i umarłym, którzy dla klasztoru w Krzeszowie przeznaczyli jałmużny". Można na tej podstawie sądzić, że dobroczyńców klasztoru było wielu, więcej niż tylko jedna księżna Anna. Wola opata wycofania mnichów ze Śląska musiała być silna, bowiem wielkość majątku krzeszowskiego była niemała. W 1289 r. bez dwóch wsi jego wartość oszacowano na 240 grzywien. Roczny dochód prepozytury wynosiłby więc co najmniej około 20-25 grzywien, wystarczając na utrzymanie 7-8 mnichów.

[lit. 41, str. 7, 8]

Widząc niepowodzenia w gospodarowaniu przez benedyktynów w Krzeszówku, książe Bolko I w 1289 roku odkupuje od nich za 240 grzywien nadane im leśne obszary.

[lit. 40, str. 19]

W 1289 roku zakonnicy zrzekli się darowizny na rzecz Bolka I Surowego, księcia świdnickiego, za 280 grzywien z nieznanych powodów. { inne źródła podają nie 280 a 240 grzywien - dodano 31-08-2008 MG }

[lit. 8, str. 7]

Po raz pierwszy w źródłach Chełmsko Śląskie nazwane jest miastem (oppidum).

[lit. 2, str. 44]

Tego samego roku (1289) książe Bolko I, uzyskawszy od króla czeskiego Chełmsko wraz z okolicą, zdołał przesunąć granicę śląsko-czeską w kierunku południowym.

[lit. 9, str. 7]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Cressowe.

[lit. 10, str. 172]

Jak pośrednio wynika z pewnego dokumentu spisanego w 1289 roku mieli oni [krzeszowscy benedyktyni] także w okolicach Legnicy jakieś dobra, których nie wyrzekli się po opuszczeniu Krzeszowa.

[lit. 52, str. 18]

1290

Likwidując dobrze sytuowaną, choć nie zamożną, [krzeszowską] prepozyturę benedyktyni opatowiccy zdecydowali się w 1290 r. na zakup majętności w mniejszej odległości od swego opactwa w górnym biegu Łaby, w miejscowości zwanej Wrchlab, z zamiarem fundacji nowej dependencji klasztoru.

[lit. 41, str. 8]

Niespodziewanie umiera Henryk IV Probus, pan Wrocławia i Krakowa. Pretensje do dziedzictwa po Henryku Probusie, w tym też Krzeszowa, zgłosił Henryk, książe głogowski, ale ubiegł go Henryk V zwany Grubym, książe legnicki. Najsilniejszym jednak pretendentem do dziedzictwa po Henryku Probusie jest król czeski, Wacław II.

[lit. 1, str. 33, 34]

Niepotwierdzona źródłowo wiadomość o wybudowaniu w Lubawce w 1290 przez księcia Bolka I Świdnickiego zamku na miejscu dzisiejszego ratusza.

[lit. 2, str. 47]

1291

W 1291 roku Bolko I otrzymał zgodę Kapituły Generalnej Cystersów z Citeaux na utworzenie nowego opactwa w Krzeszowie.

[lit. 4, str. 4]

Z notatki zawartej w protokołach posiedzeń kapituły generalnej zakonu cysterskiego wiadomo, iż opuszczona przez benedyktynów krzeszowska posiadłość, została w 1291 roku oficjalnie przejęta przez władze zakonu cysterskiego z rąk księcia śląskiego Bolka I, pana na Książu.

[lit. 7, str. 132]

Dzieje krzeszowskiego opactwa cysterskiego zaczynają się w 1291 r., kiedy to Kapituła Generalna wysłuchała petycji polskiego księcia, „aby miejsce zwane Łaska Świętej Marii wcielone zostało do naszego zakonu i stało się tegoż zakonu opactwem, pod warunkiem jednak, że w następnym roku Kapituła Generalna zostanie powiadomiona o zgodzie diecezji i że opactwem macierzystym będzie Henryków". Wspomniany przez Kapitułę klasztor fundował Bolko I, książę świdnicko-jaworsko-ziembicki.

[lit. 32, str. 159]

1292

Początek rządów pierwszego cysterskiego opata Krzeszowa, jego imię to: Theodorich.

[lit. 35, str. 18]

9 sierpnia Bolko I sprowadza dwunastu cystersów wraz z opatem Teodorykiem z Henrykowa do nowo powstałego klasztoru cystersów krzeszowskich "Łaski Świętej Maryi Dziewicy".

[lit. 1, str. 19]

W roku 1292 książę świdnicko-jaworski Bolko I, wnuk Henryka II Pobożnego, sprowadził Cystersów z pobliskiego Henrykowa i odpowiednio wyposażył ich w dobra ziemskie. Zakonnicy zaraz przystąpili do budowy zabudowań klasztornych i kościoła na tym miejscu, gdzie obecnie znajduje się klasztor i kościół NMP Łaskawej.

[lit. 17, str. 3]

Książe Bolko zwraca się do Henrykowa, gdzie gospodarują sprowadzeni z Lubiąża cystersi, którzy od ponad 100 lat zaliczali Piastów do swoich dobroczyńców. Cystersi zajmowali się m.in. uprawą ziemi, mogli więc oddać Bolkowi duże usługi przy karczowaniu lasu. W 1292 roku osiedliło się w opuszczonych zabudowaniach klasztoru krzeszowskiego 11 mnichów z Henrykowa z opatem Ditrichem na czele. Imiona pierwszych cysterskich mnichów przybyłych z Henrykowa do Krzeszowa zachowały się dzięki zapisowi w tzw. "Roczniku krzeszowskim większym". Oto one: Jakub, Mikołaj, Henryk, Syban, Hugon, Arnold, Wilhelm, Zygfryd, Ditrich, Albin i jeszcze jeden Hugon. Sądząc po imionach byli to zarówno Niemcy jak i Polacy. Za nimi przybyli świeccy członkowie zgromadzenia zwani konwersami, którzy mieli głównie prowadzić prace przy karczowaniu lasów.

[lit. 2, str. 34]

Książe Bolko ofiaruje w 1292 roku cystersom z Henrykowa posiadłość krzeszowską, którzy w tym samym roku wybudowali w Krzeszowie pierwszy kościół klasztorny.

[lit. 2, str. 45]

9 VIII 1292 roku opat Teodoryk z Henrykowa, wraz z 12 cystersami, przejął kościół pobenedyktyński od opata Trzaski, w asyście Piastów świdnicko-jaworskich.

[lit. 4, str. 4]

8 września 1292 roku wystawiony został dokument, w którym książe Bolko I świdnicki określa uposażenie restytuowanego klasztoru krzeszowskiego, w którym obecnie osiedli cystersi przybyli z Henrykowa. Wśród posiadłości klasztornych wymienione jest również "nowe miasto Lubavia". Oznacza to, że krótko przed tą datą książe Bolko I podniósł Lubawkę do godności miasta i nowo kreowane miasteczko podarował cystersom w Krzeszowie.

[lit. 2, str. 47]

Pierwszą udokumentowaną wiadomością historyczną z dziejów Lubawki jest akt nadania, z 8 września 1292 roku, przez księcia Bolka I terenów odkupionych od czeskich benedyktynów z Opatowie, wraz z jedenastoma istniejącymi już wsiami, cystersom sprowadzonym z Henrykowa. Wśród posiadłości klasztornych wymienione jest również „nowe miasto Lubavia". Oznacza to, że na krótko przed tą datą Bolko I podniósł istniejącą już wieś Lubawkę do godności miasta. Wskazuje również niedwuznacznie, że stanowiło ono już większy ośrodek. Lokacja spowodowała w Lubawce liczne zmiany. Objęły one nie tylko stosunki prawne, społeczne, czy gospodarcze, ale doprowadziły do dodatkowego uzależnienia się od klasztoru cysterskiego, gdyż miasto zostało podarowane cystersom z Krzeszowa, a ściślej rzecz biorąc zarządzali oni nim administracyjnie. Krzeszów stał się teraz ważnym centrum życia publicznego i kulturalnego, nieodłącznym świadkiem dziejów Lubawki, jak i ziemi kamiennogórskiej.

[lit. 40, str. 28]

W przeddzień św. Wawrzyńca, 9 sierpnia 1292 roku, przybyli z macierzystego Henrykowa pierwsi zakonnicy. Miesiąc później, 7 i 8 września, w święto Narodzenia NMP, został spisany dokument fundacyjny dla klasztoru. Nowe opactwo otrzymało wezwanie Łaski NMP.

[lit. 3, str. 8]

W roku 1292 do otrzymanej rok wcześniej posiadłości skierowani zostali cystersi z pobliskiego Henrykowa. Wyszli oni z niego 7 VIII, a do miejsca nazywanego "Grissowe, alias claustro Gratia Sanctae Mariae" dotarli w wigilię świętego Wawrzyńca - czyli 9 VIII 1292 roku. Oczekiwał ich zapewne książe wraz ze swoim dworem, gdyż dokładnie miesiąc później wystawił mnichom uroczysty dokument potwierdzający hojną darowiznę. Współobecny w tej uroczystości nowo wybrany biskup wrocławski Jan II Romka poświęcił dwa dni później, czyli 11 IX 1292 roku, nowy kościół konwentualny wraz z jego ołtarzem głównym.

[lit. 7, str. 132]

Już w 1292 r. — w wigilię św. Wawrzyńca — opat cysterski Teodoryk objął w posiadanie „domum quae vocatur Gratia scte Marie in Grussow". Towarzyszyło mu dwunastu zakonników z Henrykowa w myśl najwcześniejszego zarządzenia cysterskiego: „Na nowe placówki niech wysyła się dwunastu zakonników z opatem jako trzynastym". Od tego czasu datuje się szybki rozwój personalny i majątkowy opactwa.

[lit. 32, str. 159]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Grisowe.

[lit. 10, str. 172]

Książe świdnicko-jaworski Bolko I w 1292 roku nadał całą miejscowość Szczawienko jako uposażenie klasztoru w Krzeszowie. Nie wiadomo jak długo klasztor był właścicielem tej wsi.

[lit. 51, str. 441]

W roku 1292 nastąpiła wymiana właściciela Starych Bogaczowic, okolice przejeli cystersi z Krzeszowa - w miejsce cystersów z Henrykowa którzy otrzymali w 1227 roku od księcia śląskiego Henryka Brodatego 4000 ha na których założyli wieś Stare Bogaczowice poprzez osadzenie tu kolonistów niemieckich.

[lit. 51, str. 412]

1293

W 1293 r. przed księciem Bolkiem I niejaki prezbiter Sulisław zrzekł się swojego dziedzictwa w Jaroszowie koło Strzegomia na rzecz mnichów krzeszowskich.

[lit 41, str. 11]

1295

Pierwszy krzeszowski kościół w stylu wczesnego gotyku zwanym także cysterskim, został ukończony już prawdopodobnie w 1295 r.

[lit 17, str. 3]

Książe Bolko w umocnionej Kamiennej Górze zatrzymuje i zmusza do odwrotu króla czeskiego Wacława, który zorganizował potężną wyprawę na Śląsk.

[lit 2, str. 35]

Książe Bolko I darował konwentowi 150 grzywien na uposażenie 7 ołtarzy, dedykowanych świętym, do których fundator miał szczególny kult.

[lit 7, str. 133]

1296

Rozpoczęto budowę kamiennego klasztoru wg zasad cysterskich, tzn. przylegającego od południa do kościoła.

[lit 1, str. 19]

Bogato wyposażeni cystersi rozpoczęli w latach 1292-96 budowę nowego murowanego kościoła pw. Maryi Wniebowziętej wraz z południowym skrzydłem klasztornym.

[lit 4, str. 4]

W 1296 roku odnotowano w klasztornej kronice wydarzenie: "In vigilia apostolorum Petri et Pauli fundatum est monasterium lapideum in Grussow".

[lit 7, str. 133]

1298

Swoje rządy po 6 latach kończy pierwszy cysterski opat Krzeszowa Theodorich, jego miejsce zajmuje Heinrich I.

[lit 35, str. 18]

W kronikach odnotowano informację o postępach prac budowlanych nowo wznoszonego klasztoru.

[lit 7, str. 133]

1300

A. Rose, zasłużony historyk krzeszowskiego klasztoru, sądził, że obraz Madonny krzeszowskiej został namalowany około roku 1300 w Rimini, zaś na początku XVI stulecia przeniesiony do Krzeszowa.

[lit 3. str. 19]

1301

9 września umiera książe świdnicko-jaworski Bolko I. Pochowany zostaje przed ołtarzem głównym w ufundowanym przez niego kościele klasztornym.

[lit 1. str. 19]

Książe Bolko I zmarł 9 listopada 1301 roku.

[lit 3. str. 8]

Zmarł Bolko I Świdnicki i został pochowany w klasztorze krzeszowskim. Jego następcą został najstarszy syn Bernard, żonaty z Kunegundą Łokietkówną.

[lit 2. str. 35]

Prawdopodobna data, kiedy ród von Zedlitz wznosi po południowej stronie prezbiterium kościoła klasztornego kaplicę sepulkralną św. Trójcy.

[lit. 1, str. 19]

1303

Swoje rządy po 5 latach kończy drugi cysterski opat Krzeszowa Heinrich I, jego miejsce zajmuje Nikolaus I.

[lit 35, str. 18]

1310

Swoje rządy po 7 latach kończy trzeci cysterski opat Krzeszowa Nikolaus I, jego miejsce zajmuje Wilhelm.

[lit 35, str. 18]

1312

Swoje rządy po 2 latach kończy czwarty cysterski opat Krzeszowa Wilhelm, jego miejsce zajmuje Heinrich II Camerarius.

[lit 35, str. 18]

Początek rządów opata Henryka II w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 19]

1316

W latach rządów synów Bolka gwałtownie wzrasta liczba nadań rycerskich na rzecz mnichów. W samym tylko 1316 r. książę Bernard zatwierdził nadania 4 rycerzy na sumę 8 grzywien, 2 małdratów żyta i 18 korcy jęczmienia rocznie. I nie był to rok wyjątkowy. Wielu rycerzy wybierało jako miejsce swojego pochówku klasztor, czyniąc wówczas obfitsze nadania.

[lit. 41, str. 11]

1317

Nad grobem księcia Bolka I, stojącym przed ołtarzem głównym, zbudowano monumentalny pomnik przy którym - super tumbam - zakonnicy z woli księcia Bernarda wieszają wieczną lampę.

[lit. 7, str. 133]

Następca Bolka, książe Bernard, ufundował w 1317 r. aniwersarz i wieczną lampkę na grobie ojca.

[lit. 9, str. 9]

1318

Papież Jan XXII potwierdza przywileje klasztoru. W tym samym roku, w nieznanych okolicznościach, pojawia się obraz "Matki Bożej Łaskawej".

[lit. 1, str. 19]

Historia podaje, że w 1318 roku papież Jan XXII zatwierdził przywileje Opactwa Cystersów w Krzeszowie.

[lit. 17, str. 28]

Cystersi krzeszowscy udali się do Awinionu, do papieża Jana XXII, aby uzyskać potwierdzenie przywilejów dla opactwa. Prawdopodobnie wtedy jeden z mnichów przywiózł z Włoch cudowny obraz "Matki Boskiej Łaskawej".

[lit. 1, str. 85]

Z 1318 rokiem wiążą się legendarne, sięgające XIII wieku początki obrazu krzeszowskiej Madonny. Jedna wersja legendy mówi o przechowywaniu obrazu w pradawnej krzeszowskiej pustelni, która dała początek książęcej fundacji, druga pochodząca z 1318 roku informuje o cudownym przeniesieniu obrazu przez aniołów z włoskiego miasta Rimini. Wersję tę można wiązać z faktem pobytu tutaj kapelana papieskiego Gabriela, archiprezbitera kościoła św. Archanioła w Rimini.

[lit. 3, str. 8, 9]

Legendarne podanie mówi, że krzeszowska Madonna pochodzi z Bizancjum, skąd w okresie wypraw krzyżowych Benitto z rodu Tankredów przywiózł ją do włoskiego miasta Rimini. W 1318 roku za rządów Bernarda, księcia świdnicko-jaworskiego i pontyfikatu papieża Jana XXII aniołowie przynieśli ikonę z Rimini do Krzeszowa.

[lit. 3, str. 19]

1319

Sandir Clericus, planując swój pochówek w Krzeszowie, w latach 1318-1319 przekazał opactwu w sumie 4 łany ziemi oraz roczny czynsz 6 małdratów zboża.

[lit. 41, str. 11]

1324

W 1324 r. Jenchin von Peczan przekazał opactwu, w którym, jak zaznaczył, spoczywali jego rodzice, wieś koło Świdnicy w zamian za pewne dożywotnie świadczenia na rzecz jego i jego żony.

[lit. 41, str. 12]

W 1324 roku książe świdnicki Bernard odkupił od Joachima Peschana wolne sołectwo w Modliszowie wraz z lennem kościelnym i darował je opatowi klasztoru w Krzeszowie.

[lit. 51, str. 312]

W 1324 roku książe świdnicki prawdopodobnie darował miejscowość Chwaliszów klasztorowi cystersów w Krzeszowie.

[lit. 51, str. 143]

1325

Merboto von Hayn podarował opactwu 6 grzywien rocznego czynszu w 1325 r. i określił horyzont modlitw - za dusze swoją i swych potomków.

[lit. 41, str. 13]

1326

Kolejny władca, książe Bernard, zmarł w 1326 roku i pochowany został również w Krzeszowie.

[lit. 3, str. 9]

W 1326 roku w Krzeszowie pochowany zostaje drugi syn księcia Bolka I, książe Bernard.

[lit. 7, str. 133]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Grissow, Grizovia.

[lit. 10, str. 172]

1328

Bracia von Keuschberg w 1328 r. darowali 2 grzywny czynszu [krzeszowskiemu] opactwu, gdzie był pochowany ich ojciec.

[lit. 41, str. 12]

1332

Swoje rządy po dwudziestu latach kończy piąty cysterski opat Krzeszowa, Heinrich II Camerarius, jego miejsce zajmuje Nikolaus II.

[lit. 35, str. 18]

Koniec rządów opata Henryka II w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 19]

Początek rządów opata Mikołaja II w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 20]

Mianowanie przez papieża opata krzeszowskiego kuratorem dekretów papieskich dotyczących zakonów kaznodziejskich.

[lit. 9, str. 12]

1340

Mnich Marcin występuje z konwentu krzeszowskiego i zaczyna głosić publiczne kazania w duchu ideologii waldeńskiej, m.in. w kościele Marii Magdaleny we Wrocławiu.

[lit. 2, str. 46]

Wystąpienie z krzeszowskiego zakonu mnicha Marcina i głoszenie przez niego w kościele Św. Marii Magdaleny we Wrocławiu heretyckich kazań.

[lit. 9, str. 9]

Pewne informacje na temat mnicha Marcina z krzeszowskiego opactwa można znaleźć w artykule Michała Cetnarowskiego "Przepraszam, czy tu biją ... inkwizytorów?" który ukazał się w miesięczniku Fucus Historia. Oczywiście całego artykułu raczej nie mam prawa w tym miejscu przytoczyć, ale mogę zacytować, że w opisie dziejów inkwizytora śląskiego Jana Schwenkenfeldta Michał Cetnarowski wspomina wydarzeniach które miały miejsce, jak wynika z treści artykułu, po roku 1339 a przed rokiem 1341:

"(...) Wspomagani przez króla rajcy w odpowiedzi zajęli finanse wrocławskiego Kościoła i zaczęli usuwać z probostw duchownych wiernych biskupowi. Zamiast nich obsadzali na stanowiskach księży podejrzanej proweniencji, na przykład duchownego apostatę Marcina z Krzeszowa. Poglądy nowego proboszcza mogły budzić kontrowersje. Według Marcina nie trzeba było spowiadać się księdzu. Zamiast tego wystarczyło wyznanie win przed każdym człowiekiem, a nawet zwierzęciem lub ... diabłem. Tu na scenie pojawił się wezwany przez Nankera Schwenkenfeldt. Przybywszy do miasta, Jan rozpoczął dochodzenie inkwizycyjne od kazania skierowanego do mieszkańców Wrocławia. (...) Obłożył miasto kolejnymi klątwami, a nawet udało mu się aresztować heretyka Marcina. (...)

[źródło: Michał Cetnarowski "Przepraszam, czy tu biją ... inkwizytorów?", Focus Historia, Nr 7-8/2008]

Dalszym nabytkiem krzeszowskiego klasztoru było Chełmsko wraz z sześcioma wsiami kupione w 1340 roku za 260 grzywien. [data i cena inne niż w pozostałych źródłach, MG]

[lit. 3, str. 8]

1343

Opat Mikołaj II kupuje za 280 grzywien miasto Chełmsko Śląskie.

[lit. 1, str. 20]

Miasto Chełmsko Śląskie częściowo przechodzi w posiadanie opactwa cysterskiego w Krzeszowie.

[lit. 2, str. 45]

20 listopada 1343 roku ówczesni właściciele Jeriko de Ysinburg wraz z siostrzeńcem Presechem de Gutinsteyn sprzedali Chełmsko i okoliczne wsie za 280 grzywien opatowi Mikołajowi II z Krzeszowa i Konradowi z Czernicy (ten ostatni nabył tylko prawo dożywocia).

[źródło: Dorota Żrałko "Zapomniany kościół w zapomnianym miasteczku" w: "Sudety" numer 2(59) luty 2006 strona 18 i 19]

1345

Najazd wojsk króla czeskiego Karola IV Luksemburskiego na księstwo świdnickie. Bolko wytrzymuje i odpiera długotrwałe oblężenie Świdnicy i zmusza Karola IV do odwrotu. Karol IV wycofując się spod Świdnicy zajął Kamienną Górę i przez trzy lata utrzymywał ją w swoim posiadaniu.

[lit. 2, str. 37]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Grussow.

[lit. 10, str. 172]

1346

Krzeszów staje się miejscem wiecznego spoczynku księcia Henryka Jaworskiego.

[lit. 7, str. 133]

W 1346 r. piorun zabił w kościele jednego z cystersów.

[lit. 32, str. 206]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Gryssow.

[lit. 10, str. 172]

1351

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Grysow.

[lit. 10, str. 172]

1352

Swoje rządy po dwudziestu latach kończy szósty cysterski opat Krzeszowa, Nikolaus II, jego miejsce zajmuje Helwig.

[lit. 35, str. 18]

Koniec rządów opata Mikołaja II w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 20]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Grissaw, Grisow, Grysouia.

[lit. 10, str. 172]

W 1352 roku Bolko II nadał klasztorowi w Krzeszowie sołectwo w Sadach Górnych.

[lit. 51, str. 396]

W 1352 roku Bolko II w potwierdzeniu fundacji wymienia Szczawienko i folwark w nim jako własność klasztoru w Krzeszowie.

[lit. 51, str. 441]

Dokument księcia świdnickiego Bolka II z 1352 roku wymienia posiadłości klasztoru krzeszowskiego potwierdzając wcześniejszą darowiznę - wśród nich znajduje się miejscowość Chwaliszów.

[lit. 51, str. 143]

W 1352 roku książe świdnicki Bolko II potwierdza cystersom ich posiadłości, w tym Stare Bogaczowice.

[lit. 51, str. 412]

1353

Król czeski Karol IV Luksemburski, poślubiając adoptowaną przez Bolka córkę swojego brata Henryka jaworskiego Annę, wraz z jej ręką dostaje w posagu księstwo świdnickie jako posag. Zresztą i tak wcześniej król polski Kazimierz Wielki zrzekł się swych praw zwierzchnich do Śląska w zamian za rezygnację Luksemburgów ze swoich formalnych praw do korony polskiej. Krzeszów staje się częścią Czech.

[lit. 2, str. 38]

1354

Dokument z 1354 roku księcia świdnickiego Bolka II potwierdza, że bracia Conradus i Johannes de Czyrnem sprzedali swoją część Nowych Bogaczowic klasztorowi w Krzeszowie a resztę zapisali w testamencie.

[lit. 51, str. 333]

1355

W roku 1355 jakąś część Nowych Bogaczowic miał Gotfried Scholz, który też zapisał ją klasztorowi.

[lit. 51, str. 333]

1357

Swoje rządy po pięciu latach kończy siódmy cysterski opat Krzeszowa, Helwig, jego miejsce zajmuje Heinrich III Probsthain.

[lit. 35, str. 18]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Grizouiensis, Hermansdorff, Gryssaw.

[lit. 10, str. 172]

1360

Swoje rządy po trzech latach kończy ósmy cysterski opat Krzeszowa, Heinrich III Probsthain, jego miejsce zajmuje Nikolaus III Kestner.

[lit. 35, str. 18]

Książe Bolko II oddaje konwentowi w Krzeszowie miasto Lubawkę.

[lit. 1, str. 20]

Rada miejska Lubawki, podobnie jak w innych miastach stanowiących posiadłość klasztorną, była mianowana przez opata krzeszowskiego. Były więc tu dwa ogniwa władzy: słaba stosunkowo samorządu mieszczańskiego i silna — kościelna, która krępowała poczynania pierwszej. Jakby jeszcze było tego mało w 1360 roku klasztor przejmuje także wójtostwo. Odtąd również funkcje sądowe spełnia tak zwany „wójt kościelny". Stała się więc Lubawka jedynie eksploatowanym źródłem dochodów, które płynęły z wysokich czynszów i z powinności do jakich zobowiązani byli poddani klasztoru.

[lit. 40, str. 29]

Do 1360 roku Chełmsko Śląskie było własnością kolejnych rodzin feudalnych wielmożów. Od 1343 przeszło w części, a od 1360 roku w całości w posiadanie opactwa cysterskiego w Krzeszowie.

[lit. 2, str. 45]

Po śmierci Konrada z Czernicy który nabył w 1343 prawo dożywocia do Chełmska wraz z przyległymi wsiami całe dobra przypadły krzeszowskim cystersom.

[źródło: Dorota Żrałko "Zapomniany kościół w zapomnianym miasteczku" w: "Sudety" numer 2(59) luty 2006 strona 18 i 19]

1365

Książe Bolko II w swoim testamencie z 1365 r. zapisał opactwu wieś wraz z folwarkiem, sołectwem, prawem patronatu nad kościołem itd., a w bliżej niekreślonym momencie przed śmiercią także wójtostwo i wyższe sądownictwo w jednym ze swych miast.

[lit. 41, str. 10, 11]

1367

Być może wypełniając obietnice daną stryjowi, po którym odziedziczył Jawor, w 1367 r. [książe Bolko II] wraz z żoną przekazał dwie wsie, w tym jedną specjalnie w tym celu odkupioną od rycerza Mikołaja von Scalicz, jako jałmużnę za dusze zmarłego brata ojca, Henryka I jaworskiego.

[lit. 41, str. 11]

1368

28 sierpnia umiera ostatni z męskich potomków Piastów linii świdnicko-jaworskiej, Bolko II.

[lit. 1, str. 20]

Księstwo świdnickie pozostało we władaniu Bolka II aż do jego śmierci 24 VIII 1368 roku.

[lit. 2, str. 38]

Wygaśnięcie książąt świdnickich dziejopisarze wiązali z legendarnym zabiciem syna ostatniego księcia przez błazna, przypadkowo podczas zabawy na zamku w Bolkowie. Bolko II, ze względu na mały wzrost zwany Małym, zmarł bez następcy w 1368 roku i też znalazł miejsce ostatniego spoczynku u cystersów w Krzeszowie.

[lit. 3, str. 9]

Wybranie również przez zmarłego w 1368 roku księcia Bolka II Świdnickiego Krzeszowa jako miejsca swojego pochówku przesądziło ostatecznie o funkcji tutejszego kościoła zakonnego, jako sepultury władców południowego Śląska.

[lit. 7, str. 133]

Z kolei po śmierci Bolka II w 1368 r. księżna wdowa, Agnieszka, nie raz czyniła nadania na rzecz cystersów motywując je troską o duszę męża. Rzecz jasna, w zamian zobowiązując ich do odśpiewywania mszy za zbawienie jego duszy. Znamienne, że księżna żądała, aby w dni największych świąt mszę w intencji zmarłego władcy odprawiał sam opat. Tylko on, jako zwierzchnik wspólnoty zakonnej mógł w momentach świątecznych, chwilach szczególnego zbliżenia ludzi do Boga poprowadzić mnichów by godnie przedstawili Bogu zasługi zwierzchnika całej społeczności księstwa.

[lit. 41, str. 11]

1369

Wdowa po księciu Bolku II, księżna Agnieszka, darowała opactwu w roku 1369 wieś w powiecie świdnickim, aby codziennie na ołtarzu przed grobem męża odprawiano mszę.

[lit. 3, str. 9]

1373

Opactwo krzeszowskie w latach 1373-1377 od 6 różnych osób kupuje lasy i ugory koło wsi „Czeder" koło Czarnego Boru.

[lit. 41, str. 14]

1374

Swoje rządy po czternastu latach kończy dziewiąty cysterski opat Krzeszowa, Nikolaus III Kestner, jego miejsce zajmuje Heinrich IV Probsthain.

[lit. 35, str. 18]

1378

Od 1368 r. do 1378 r. brak zupełnie darowizn rycerskich [na rzecz krzeszowskiego klasztoru].

[lit. 41, str. 13]

W 1378 r. bracia Jan i Kunczo von Seidelicz sprzedali opatowi 4 wsie w okręgu kamiennogórskim.

[lit. 41, str. 12]

1380

Z lat 1379-1380 r. znamy 4 akty darowizn rycerstwa na rzecz krzeszowskiego klasztoru, z czego dwie największe, łącznej wysokości 8 grzywien rocznego czynszu, pochodzą od członków rodziny Zedlitz (Czedelicz).

[lit. 41, str. 13]

1383

Swoje rządy po dziewięciu latach kończy dziesiąty cysterski opat Krzeszowa, Heinrich IV Probsthain, jego miejsce zajmuje Johannes I Baumschabe.

[lit. 35, str. 18]

1387

Swoje rządy po czterech latach kończy jedenasty cysterski opat Krzeszowa, Johannes I Baumschabe, jego miejsce zajmuje Petrus I Appenrode.

[lit. 35, str. 18]

W 1387 r. opactwo sprzedało Petschowi Naze sołectwo we wsi Żółkiewka, w rok później kupując od niego 10 grzywien renty na tych samych dobrach.

[lit. 41, str. 15]

1392

Umiera księżna Agnieszka. Księstwo a tym samym klasztor przechodzą pod panowanie króla czeskiego.

[lit 1, str. 20]

Po śmierci Bolka II księstwo świdnickie zostaje pod rządami wdowy po nim, Agnieszki, aż do 2 II 1392 roku. Wraz ze śmiercią Agnieszki świdnickiej księstwo świdnickie przeszło pod bezpośrednie władanie Korony Czeskiej.

[lit 2, str. 38, 40]

1395

Swoje rządy po ośmiu latach kończy dwunasty cysterski opat Krzeszowa, Petrus I Appenrode, jego miejsce zajmuje Nikolaus IV von Liegnitz.

[lit. 35, str. 18]

W 1395 r. król Wacław poddał ludność [krzeszowskiego] majątku klasztornego sędziom i wójtom ziemskim mianowanym przez opata, nie zaś, jak dotychczas, przez władcę.

[lit 41, str. 13]

1399

Swoje rządy po czterech latach kończy trzynasty cysterski opat Krzeszowa, Nikolaus IV von Liegnitz, jego miejsce zajmuje Heinrich V.

[lit. 35, str. 18]

W 1399 r. król Wacław zakazał komukolwiek, książętom, hrabiom, rycerzom, obozowania w [krzeszowskim] klasztorze lub jego dobrach bez zgody mnichów. Miało to ogromne znaczenie ekonomiczne, ponieważ takie pobyty możnych potrafiły zrujnować nie tylko wsie, ale i skarbiec opactwa.

[lit 41, str. 13]

1401

Swoje rządy po dwóch latach kończy czternasty cysterski opat Krzeszowa, Heinrich V, jego miejsce zajmuje Nikolaus V Goldberg.

[lit. 35, str. 18]

1403

Założenie filii opactwa cystersów z Krzeszowa w Cieplicach.

[lit. 1, str. 20]

Synowie Małgorzaty, Jan i Konrad, sprzedali w 1403 roku sprzedali swoje dobra w Wierzbnej klasztorowi cystersów w Krzeszowie.

[lit. 68, str. 59]

Dalszym nabytkiem była prepozytura uzyskana od hrabiego Schaffgotscha z własnym źródłem leczniczym w Cieplicach.

[lit. 9, str. 8]

Wyjątkowy charakter miały kontakty opactwa z rodem Schaffgotschów, którego protoplasta, Gotsche Schoff, w 1403 r. ufundował prepozyturę cystersów w Cieplicach, bogato obdarowywaną przez jego potomków aż do początków XVI w.

[lit. 41, str. 14]

1405

W 1405 roku cystersi z Krzeszowa wykupili część oprawy Małgorzaty (dotyczy Wierzbna).

[lit. 68, str. 58]

1406

Początek konfliktu majątkowego opactwa krzeszowskiego z Piotrem von Czedelicz.

[lit. 41, str. 14]

1415

Król czeski, syn Anny Jaworskiej, następca Wacława IV, Zygmunt Luksemburski kazał uwięzić w Konstancji a następnie spalić na stosie jako heretyka czeskiego przywódcę narodowego i religijnego Jana Husa. Po tym wydarzeniu powstanie ludowe w Czechach rozgorzało w całej sile. Wkrótce walki objęły terytorium całych Czech, w tym również i Śląsk należący do Korony Czeskiej.

[lit. 2, str. 40]

1416

W wyniku konfliktu opactwa krzeszowskiego z Piotrem von Czedelicz ciągnącego się od 1406 r., ten ostatni został wyklęty wraz ze swoimi pomocnikami w 1416 r.

[lit. 41, str. 14]

1420

Pierwszy najazd Husytów na klasztor krzeszowski.

[lit. 1, str. 51]

1424

Swoje rządy po dwudziestu trzech latach kończy piętnasty cysterski opat Krzeszowa, Nikolaus V Goldberg, jego miejsce zajmuje Paulus Körnichen.

[lit. 35, str. 18]

1425

Oddziały husyckich taborytów wkroczyły na Śląsk. Terenem działania stała się ziemia kłodzka. Spalone zostało Bardo. Zaatakowano również w tym samym roku pogranicze śląsko-morawskie.

[lit. 2, str. 41]

1426

Ponownie Husyci dotarli do Krzeszowa i spalili klasztor wraz z kościołem.

[lit. 1, str. 20]

26 października około 70 mnichów poniosło męczeńską śmierć.

[lit. 1, str. 20]

Obraz "Matki Bożej Łaskawej" ukryto pod posadzką w zakrystii.

[lit. 1, str. 20]

Kroniki mówią o ukryciu w 1426 roku obrazu "Matki Bożej Łaskawej", kiedy to czescy Husyci napadli na klasztor, spalili kościół, splądrowali zabudowania klasztorne i jak tradycja podaje, zamordowali siedemdziesięciu zakonników-cystersów.

[lit. 17, str. 29]

W lipcu 1426 roku oddziały husyckie zaatakowały Kamienną Górę. Walka była zacięta. Husyci miasta nie zdobyli, odstąpili od oblężenia. Wracając spod Kamiennej Góry zaatakowali i spalili klasztor w Krzeszowie. Adamus, historyk stosunków religijnych w Kamiennej Górze opowiada, że zginęło wtedy w Krzeszowie 70 mnichów.

[lit. 2, str. 41]

Położenie Krzeszowa na granicy z Czechami narażało wieś na wszelkie nieszczęścia idące na Śląsk z tamtej strony. Szczególne dotkliwie odczuł to Krzeszów w 1426 roku, kiedy to w czasie wojen husyckich spalono we wsi kościół, a nawet miano zamordować 70 znajdujących się w Krzeszowie mnichów.

[lit. 2, str. 46]

Husyci spalili Chełmsko Śląskie i zniszczyli zamek w Chełmsku.

[lit. 2, str. 44]

Spalono kościół w Krzeszowie i zamordowano rzekomo 70 zakonników.

[lit. 9, str. 9]

W roku 1426 w czasie napadu czeskich Husytów na te ziemie, Opactwo doznało wielu zniszczeń. Spalony został kościół klasztorny i spustoszone zabudowania klasztorne.

[lit. 17, str. 4]

1427

Ówczesny opat krzeszowski kazał spalić przed klasztorem kilku chłopów z okolicznych wsi za sprzyjanie husytom i pomoc przy napadzie na klasztor krzeszowski.

[lit. 2, str. 42]

W odwecie opat z Krzeszowa spalił na stosie w 1427 roku trzech chłopów pochodzących z okolicznych wsi, podejrzanych o husytyzm.

[lit. 2, str. 46]

Wiadomo, iż w 1427 roku opat krzeszowski wydał na trzech husytów wyrok śmierci przez spalenie.

[lit. 9, str. 9]

Jedna z kronik notuje, że w 1427 roku śląski rycerz-husyta Herman Czettritz w odwecie za spalenia mu przez opata z Krzeszowa trzech parobków, splądrował klasztor.

[lit. 40, str. 32, 33]

1430

W czasie ataku na klasztor na Jasnej Górze uszkodzono obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Nie był to jednak, jak się zwykle podaje, najazd husytów, ale wtargnięcie zbieraniny miejscowej drobnej szlachty.

[lit. 3, str. 19]

W roku 1430 klasztor krzeszowski kupił wieś Wierzbno.

[lit. 3, str. 8]

1431

Swoje rządy po siedmiu latach kończy szesnasty cysterski opat Krzeszowa, Paulus Körnichen, jego miejsce zajmuje Michael I.

[lit. 35, str. 18]

Husyci pojawili się ponownie pod bramami Kamiennej Góry, miasta jednak nie atakowali. Celem ich były wówczas Łużyce.

[lit. 2, str. 41]

1434

Koniec walk z husytami. Prawie przez 10 lat mieszkańcy Kamiennej Góry żyli pod groźbą możliwego ataku, miasto ich bowiem leżało na ważnym szlaku nie tylko handlowym, ale i strategicznym.

[lit. 2, str. 42]

W 1434 r. krzeszowski opat zakupił za 99 grzywien folwark w Wierzbnie, co doprowadziło do długotrwałego, wygranego przez opata z Krzeszowa, procesu z opactwem w Kamieńcu i miejscowym proboszczem o własność sądownictwa we wsi.

[lit. 41, str. 15]

1435

W 1435 r., po 5 latach pobytu w Nysie i innych miastach śląskich, mnisi wrócili do zniszczonego przez husytów klasztoru krzeszowskiego.

[lit. 41, str. 15]

1436

Swoje rządy po pięciu latach kończy siedemnasty cysterski opat Krzeszowa, Michael I, jego miejsce zajmuje Johannes II.

[lit. 35, str. 18]

1440

Swoje rządy po czterech latach kończy osiemnasty cysterski opat Krzeszowa, Johannes II, jego miejsce zajmuje Michael II.

[lit. 35, str. 18]

1444

Po wojnach husyckich rozpowszechniło się na Śląsku raubritterstwo. Rycerze rabusie dużymi oddziałami atakowali miasta i drogi. Jeden z nich, Jan Kolda, spalił Nachod, potem w 1444 roku Bolków, następnie rozbił obozowisko pod Kamienną Górą, ale ostatecznie ze zdobywania miasta zrezygnował. W następnych latach wasale z terenu księstw świdnickiego i jaworskiego uznali Jerzego z Podiebradu i złożyli mu hołd. Uczynił to również aczkolwiek z ociąganiem opat z Krzeszowa. Nic dziwnego, bowiem Jerzy z Podiebradu był dla pobożnego opata heretykiem.

[lit. 2, str. 42]

1446

Rozpoczęcie intensywnej odbudowy świątyni św. Jana Chrzciciela w Krzeszowie po pożarze.

[lit. 1, str. 51]

W 1446 roku opactwo otrzymuje od króla czeskiego Władysława potwierdzenie przywilejów.

[lit. 4, str. 5]

1454

Zakończenie odbudowy i przebudowy kościoła św. Jana Chrzciciela w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 51]

Od lat czterdziestych XV w. trwały prace nad odbudową krzeszowskiego klasztoru, zakończoną w 1454 r.

[lit. 41, str. 15]

1458

w 1458 r. Hans Gotsche, ówczesny podstarości księstwa świdnicko-jaworskiego zapośredniczył ugodę krzeszowskiego klasztoru z mieszczanami z Kamiennej Góry.

[lit. 41, str. 14]

1459

W roku 1454 w obawie przed sekularyzacją opat wraz z innymi przełożonymi klasztorów śląskich złożył hołd królowi Jerzemu z Podiebradu.

??? sprawdzić niezgodność dat ???

[lit. 9, str. 9]

1460

Swoje rządy po dwudziestu latach kończy dziewiętnasty cysterski opat Krzeszowa, Michael II, jego miejsce zajmuje Nikolaus VI von Liebau.

[lit. 35, str. 18]

Jeszcze w 1460 r. trwała odbudowa budynków prepozytury w Cieplicach. Możliwość prowadzenia tego typu inwestycji zapewniły klasztorowi w pewnej mierze coraz liczniejsze w XV w. nadania mieszczańskie. Obok malejących dochodów ze zniszczonych dóbr ziemskich do rąk opata trafiały bowiem renty z miast, których husyci nie byli w stanie zdobyć (Strzegom, Świdnica).

[lit. 41, str. 15]

1464

W 1463 roku wojska króla czeskiego Jerzego z Podiebradu ponownie zdewastowały klasztor.

??? sprawdzić niezgodność dat ???

[lit. 4, str. 5]

1468

Wrocławianie odmówili królowi czeskiemu Jerzemu uznania i poparli węgierskiego Macieja Korwina. Rozgniewany król Jerzy przeszedł w czerwcu 1468 roku granice traktem kamiennogórskim i spustoszył część Śląska, m.in. wsie w okolicach Kamiennej Góry.

[lit. 2, str. 42, 43]

1470

Miasta księstw świdnickiego i jaworskiego wynajmują wojska najemne i chcą w odwecie napaść na Czechy. Wojska te zebrały się w czerwcu 1470 roku w Kamiennej Górze, plan jednak nie udał się. Jeden z takich oddziałów, liczący 200 piechurów śpieszących do Kamiennej Góry, został napadnięty przez Czechów i wzięty do niewoli. Nastąpiło to pod murami Kamiennej Góry a mieszkańcy przyglądali się bezradnie z murów miasta.

[lit. 2, str. 43]

1471

22 marca 1471 roku umiera Jerzy z Podiebradu. Czesi wybrali swoim królem Władysława Jagiellończyka, syna króla polskiego, Kazimierza Jagiellończyka. Ślązacy uznawali jednak nadal swym władcą węgierskiego Macieja Korwina. Tak więc już w maju 1471 roku znów znalazły się pod murami Kamiennej Góry, a w następnym roku umieszczono w Kamiennej Górze silną załogę wojskową mającą bronić wojskom czeskim dostępu na Śląsk.

[lit. 2, str. 43]

1477

Niejasne są okoliczności przekazania klasztorowi wójtostwa dziedzicznego i ziemskiego w Kamiennej Górze przez Wilhelma von Leuchtinberg zwanego Kruschina. Czy była to wyjątkowo hojna darowizna, czy sprzedaż, po której nastąpiło oficjalne przekazanie przedmiotu transakcji przez przedstawiciela Wilhelma, nie wiadomo i dokument z 23 II 1477 r. tego nie wyjaśnia

[lit. 41, str. 13]

1480

W 1480 krzeszowscy cystersi kupili (soprzedali ?) czynsz 10 grzywien z Wierzbna od rodu Zedlitzów.

[lit. 41, str. 14]

1488

Wojska czeskie znowu pojawiły się pod Kamienną Górą i rozłożyły się obozem, a wszelkie próby wyparcia ich stąd okazały się bezskuteczne.

[lit. 2, str. 43]

1490

Swoje rządy po trzydziestu latach kończy dwudziesty cysterski opat Krzeszowa, Nikolaus VI von Liebau, jego miejsce zajmuje Johannes III von Hayn.

[lit. 35, str. 18]

Umiera król węgierski Maciej Korwin. Ślązacy uznają swym władcą Władysława Jagiellończyka, króla czeskiego.

[lit. 2, str. 43]

Początek rządów opata Jana III.

[lit. 9, str. 13]

W 1490 r. opat musiał przekazać Bernardowi Czirnahus 8 kup groszy za długi klasztoru.

[lit. 41, str. 15]

1506

Swoje rządy po szesnastu latach kończy 21 cysterski opat Krzeszowa, Johannes III von Hayn, jego miejsce zajmuje Thomas.

[lit. 35, str. 18]

Koniec rządów opata Jana III.

[lit. 9, str. 13]

1516

Swoje rządy po dziesięciu latach kończy 22 cysterski opat Krzeszowa, Thomas, jego miejsce zajmuje Franz Büthner.

[lit. 35, str. 18]

1517

Rozpoczęcie dobudowy do kościoła św. Chrzciciela kaplicy Marii Magdaleny.

[lit. 1, str. 51]

Luter przybija na drzwiach katedry w Wittenberdze swoje tezy, w których sformułował zasady przeciwko Kościołowi katolickiemu i określił rozmiary koniecznych reform w kościele. Nie minęło wiele lat, a zwolennicy nowej ideologii kościelnej znaleźli się na Śląsku.

[lit. 2, str. 48]

1519

W 1519 r. oficjał wrocławski okłada klątwą wymienionych z nazwiska licznych dłużników opactwa krzeszowskiego, wśród nich członków takich rodzin jak Schellendorff czy Schindler, oraz rajców Kamiennej Góry.

[lit. 41, str. 16]

1520

Krzeszowskie zgromadzenie liczy 60 zakonników.

[lit. 2, str. 46]

Po okresie wojen i w związku z trudnościami w 1520 roku konwent sprzedaje lub dzierżawi część ziemi.

[lit. 4, str. 5]

1521

Pomimo trudności mnisi potrafili utrzymać stabilną sytuację gospodarczą Krzeszowa, o czym może świadczyć podjęta w 1521 r. restauracja kościoła.

[lit. 41, str. 16]

1522

Krzeszowscy zakonnicy starali się zwiększyć siłę oddziaływania swego klasztoru poprzez przekształcenie go w ośrodek pielgrzymkowy, na co wskazuje obecność kościółka pielgrzymów pw. św. Anny i fundacja dlań nowego dzwonu przez opata w 1522 r.

[lit. 41, str. 16]

1525

W 1525 r. król Ludwik II, wobec widocznego oporu coraz liczniejszej protestanckiej szlachty i mieszczaństwa nakazał rycerzom i miastom płacić należne czynsze krzeszowskiemu klasztorowi. Oporni mieli być pozywani przed sąd starościński.

[lit. 41, str. 16]

1526

W 1526 roku Ulrich Schaffgotsch, przyjąwszy wyznanie reformowane próbuje odzyskać majątek prepozytury w Cieplicach.

[lit. 41, str. 16]

1527

Mieszkańcy Kamiennej Góry zakupili od opata krzeszowskiego Franciszka dwa folwarki. W tym samym roku wykupiono z rąk opata Franciszka z Krzeszowa wójtostwo dziedziczne w Kamiennej Górze. Miasto stało się tym samym pełnym gospodarzem na własnym terenie. Opat zatrzymał sobie jedynie należącą do wójtostwa wieś Białka.

[lit. 2, str. 49, 50]

1528

W 1528 r. stan duchowny porzucił mnich będący prepozytem w Cieplicach, ożenił się i osiadł w Jeleniej Górze.

[lit. 41, str. 16]

1532

W 1532 roku opat krzeszowski odstąpił lenno w Modliszowie i sołectwo kr. kpt. księstwa świdnickiego Hansowi Seidlizowi, a ten przekazał je radzie Świdnicy.

[lit. 51, str. 313]

1533

Swoje rządy po siedemnastu latach kończy 23 cysterski opat Krzeszowa, Franz Büthner, jego miejsce zajmuje Michael III Lorenz.

[lit. 35, str. 18]

Zakończenie budowy kaplicy Marii Magdaleny rozpoczętej w 1517 roku.

[lit. 1, str. 51]

1542

Swoje rządy po dziewięciu latach kończy 24 cysterski opat Krzeszowa, Michael III Lorenz, jego miejsce zajmuje Johannes IV Ilgner.

[lit. 35, str. 18]

Kronikarz Pol opisuje, że w tym roku pojawiła się plaga szarańczy, która poczyniła ogromne spustoszenia i szkody. Było jej tak dużo, że przelatujące owady zasłaniać miały blask słońca.

[lit. 2, str. 54]

1544

Swoje rządy po dwóch latach kończy 25 cysterski opat Krzeszowa, Johannes IV Ilgner, jego miejsce zajmuje Johannes V Kellner.

[lit. 35, str. 18]

1547

Papież Paweł III zezwala na używanie infuły i insygniów biskupich przez opatów krzeszowskich włącznie z podwójnym krzyżem.

[lit. 1, str. 20]

[lit. 4, str. 5]

Podobnie jak opaci innych klasztorów, tak i krzeszowski miał prawo noszenia od 1547 roku infuły.

[lit. 9, str. 9]

1554

Swoje rządy po dziesięciu latach kończy 26 cysterski opat Krzeszowa, Johannes V Kellner, jego miejsce zajmuje Benedikt I Bartsch.

[lit. 35, str. 18]

1556

Swoje rządy po dwóch latach kończy 27 cysterski opat Krzeszowa, Benedikt I Bartsch, jego miejsce zajmuje Antonius Neukirch.

[lit. 35, str. 18]

1558

Swoje rządy po dwóch latach kończy 28 cysterski opat Krzeszowa, Antonius Neukirch, jego miejsce zajmuje Johannes VI Tharlan.

[lit. 35, str. 18]

1562

Prawdopodobnie w tym roku mistrz budowlany Krzysztof Włoch przebudował dwa budynki gospodarcze i administracyjne usytuowane po lewej i prawej stronie bramy wejściowej na plac kościelny.

[lit. 1, str. 31]

1567

Swoje rządy po dziewięciu latach kończy 29 cysterski opat Krzeszowa, Johannes VI Tharlan, jego miejsce zajmuje Kaspar I Hauser.

[lit. 35, str. 18]

1571

Swoje rządy po czterech latach kończy 30 cysterski opat Krzeszowa, Kaspar I Hauser, jego miejsce zajmuje Christoph Scholz.

[lit. 35, str. 18]

1573

W 1573 roku przejeżdża przez Lubawkę Henryk Walezy, po wybraniu go na tron Polski. Witał go i gościł w mieście krzeszowski opat.

[lit. 40, str. 34]

1574

Swoje rządy po trzech latach kończy 31 cysterski opat Krzeszowa, Christoph Scholz, jego miejsce zajmuje Nikolaus VII Ruperti.

[lit. 35, str. 18]

Przez Lubawkę przejeżdżał, przybywający do Polski po wybraniu go królem, Henryk Walezy i został tu uroczyście powitany przez krzeszowskiego opata.

[lit. 2, str. 72]

Opactwu przypadł zaszczyt powitania na granicy Śląska w Lubawce przybywającego do Polski Henryka Walezego.

[lit. 9, str. 9]

1576

Swoje rządy po dwóch latach kończy 32 cysterski opat Krzeszowa, Nikolaus VII Ruperti, jego miejsce zajmuje Kaspar II Ebert.

[lit. 35, str. 18]

Opat Krzeszowa Mikołaj popełnia śmierć samobójczą, co jest odbiciem ciężkiej sytuacji zgromadzenia w czasie reformacji.

[lit. 2, str. 46]

Ruchy religijne na Śląsku wpływały na sytuację w klasztorze. Ideologia waldeńska nie pozostawała bez echa. W dobie reformacji opactwo znalazło się w sytuacji zagrożenia. Wyrazem kryzysu było samobójstwo opata Michała w 1576 roku. Luteranizm zataczał coraz większe kręgi, zwłaszcza w miastach. Bliskie miasta, jak Świdnica i Kamienna Góra, staną się silnymi ośrodkami ewangelików, w których katolicy stanowili znikomą mniejszość. Wśród poddanej ludności dochodzi do coraz większych napięć i ekscesów.

[lit. 3, str. 9]

1580

Cesarz Rudolf II odnawia w 1580 roku prawa miejskie dla Chełmska Śląskiego.

[lit. 2, str. 70]

1581

W pobliskiej Kamiennej Górze rozpoczął swoją działalność pierwszy duchowny ewangelicki.

[lit. 9, str. 10]

1584

Za cesarza Rudolfa II wprowadzono na Śląsku kalendarz gregoriański. Zarządzenie o wprowadzeniu nowego kalendarza ogłosił w Nysie biskup wrocławski Gerstmann. Nowy kalendarz wprowadzono po dniu Trzech Króli. Tak więc po dniu 6 stycznia 1584 roku nastąpił zaraz 17 stycznia tegoż roku.

[lit. 2, str. 51]

1590

15 września 1590 roku Kamienną Górę nawiedza trzęsienie ziemi tak silne, że zawaliło się wiele kominów w mieście.

[lit. 2, str. 53]

1600

Liczba zakonników w krzeszowskim zgromadzeniu spada do 12.

[lit. 2, str. 46]

1609

Swoje rządy po trzydziestu trzech latach kończy 33 cysterski opat Krzeszowa, Kaspar II Ebert, jego miejsce zajmuje Georg I Henning.

[lit. 35, str. 18]

Do 1609 roku był w Lubawce drewniany kościółek.

[lit. 2, str. 86]

1611

Swoje rządy po dwóch latach kończy 34 cysterski opat Krzeszowa, Georg I Henning, jego miejsce zajmuje Tobias Haller.

[lit. 35, str. 18]

1612

Cesarz Rudolf II potwierdza przywileje klasztoru.

[lit. 1, str. 20]

1615

Na polecenie opata krzeszowskiego lubawski drewniany kościółek zamieniono na murowany.

[lit. 2, str. 86]

1616

Swoje rządy po pięciu latach kończy 35 cysterski opat Krzeszowa, Tobias Haller, jego miejsce zajmuje Martin Clavaei.

[lit. 35, str. 18]

Wizytacja w Krzeszowie opata generalnego cystersów - Mikołaja Boucherata z Citeaux we Francji

[lit. 1, str. 21]

Z 1616 roku pochodzą informacje o zaniechaniu wypłukiwania złota z rzek w Chełmsku Śląskim. Jakie ilości złota wydobywano w ten sposób, źródła nie informują.

[lit. 2, str. 71]

Profanacja krucyfiksu z Wierzbna w 1616 roku daje pretekst do straszenia innowierców karą Bożą. Krucyfiksowi temu po przeniesieniu do krzeszowskiego kościoła oddaje się szczególny kult.

[lit. 3, str. 9]

1617

Słynący z cudów drewniany krzyż z Wierzbnej, po profanacji, umieszczono w kościele klasztornym w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 21]

W 1617 roku klasztor w Krzeszowie objął w dzierżawę wieś Grodziszcze (Lampersdorf) wraz ze wszystkimi czynnimi w górach i lasach kopalniami. (...) dokument obejmował również tereny trzech innych wsi.

[źródło: artykuł "Kopalnia Friedrich von Thielau w Górach Sowich" w miesięczniku "Sudety" nr 10(79) październik 2007 strona 9]

1618

Powstanie w Czechach, rozpoczęte od "defenestracji praskiej" 23 maja 1618 roku daje początek długiej i krwawej wojnie trzydziestoletniej (1618 - 1648).

[lit. 2, str. 55]

W niszy okiennej mauzoleum znajduje się nagrobek jednego z dobrodziejów klasztoru, Władysława Zedlitz'a, zmarłego w 1618 r.

[lit. 17, str. 17]

1620

Swoje rządy po czterech latach kończy 36 cysterski opat Krzeszowa, Martin Clavaei, jego miejsce zajmuje Georg II Henning.

[lit. 35, str. 18]

Rozruchy mieszczan chełmskich na tle religijnym; zamordowano opata Marcina Clavaei. Miasto Chełmsko ukarano odbierając mu prawa miejskie i burząc ratusz.

[lit. 1, str. 21]

[lit. 4, str. 5]

Zamordowany w 1620 roku przez mieszczan chełmskich opat Marcin Clave zostaje pochowany przed krucyfiksem z Wierzbna.

[lit. 3, str. 9]

Protestanci zastrzelili w Chełmsku z powodów religijnych opata Mikołaja Clave gdy ten wjeżdżał do osiedla. Karą było odebranie praw miejskich które 9 lat później przywrócił następny opat.

[źródło: Dorota Żrałko "Zapomniany kościół w zapomnianym miasteczku" w: "Sudety" numer 2(59) luty 2006 strona 18 i 19]

Na granicy miejscowości Kratzbach (dzisiaj część wioski Olszyny) i miasta Schömberg (dzisiejsza wieś Chełmsko Śląskie) 29 grudnia 1620 roku chłopi z powodów religijnych zastrzelili opata krzeszowskiego.

[lit. 10 str. 265]

1621

Rządy opata krzeszowskiego musiały być dla mieszczan z Chełmska bardzo uciążliwe skoro wykorzystali oni zamieszanie, jakie wniosła wojna trzydziestoletnia i w 1621 roku zamordowali ówczesnego opata krzeszowskiego Mikołaja Clave, za co zostali pozbawieni praw miejskich.

[lit. 2, str. 71]

[01-11-2007] ... jednak większość literatury datuje to wydarzenie na rok 1620.

1622

Swoje rządy po dwóch latach kończy 37 cysterski opat Krzeszowa, Georg II Henning, jego miejsce zajmuje Adam Wolffgang.

[lit. 35, str. 18]

Odnaleziono zaginiony obraz "Matki Bożej Łaskawej".

[lit. 1, str. 21]

W trakcie prac renowacyjnych, za czasów opata Adama Wolfganga, odnaleziono w dniu 18 XII 1622 roku, pod posadzką w zakrystii, obraz "Matki Bożej Łaskawej". Umieszczono go tymczasowo w kaplicy Marii Magdaleny, zmieniając wezwanie na maryjne.

[lit. 4, str. 5]

Na początku akcji kontrreformacyjnej, cystersi 18 grudnia 1622 roku odnaleźli obraz Krzeszowskiej Madonny, od czasów wojen husyckich ukryty w skrzyni pod posadzką w zakrystii. Fakt ten przyczynił się do wzmożenia kultu maryjnego i obchodzenia dnia odnalezienia jako szczególnego święta.

[lit. 3, str. 9]

Pierwsza pewna wzmianka o Madonnie pojawia się dopiero pod datą 18 grudnia 1622 roku, kiedy to podczas remontu klasztoru jej obraz znaleziono w skrzyni pod podłogą zakrystii. Zapewne spotkał ją los dobrze znany cudownym obrazom z czeskich klasztorów. Na krótko przed wojnami husyckimi były one bowiem ukrywane w bezpiecznych miejscach w kraju bądź też wywożone za granicę, czy też jako strażniczki opuszczonych budowli zamurowywane.

[lit. 3, str. 20]

Obraz krzeszowskiej Madonny odnaleziono w trakcie przeprowadzania prac remontowych kościoła w 1622 roku. Był ukryty w skrzyni pod posadzką w zakrystii. O tym fakcie wspomina jeden z zakonników krzeszowskich Dawid Sartorius, który napisał książeczkę modlitewną dla czcicieli Matki Boskiej Łaskawej w Jej Obrazie krzeszowskim.

[lit. 17, str. 29]

Dalsze trudności krzeszowskiego zakonu spowodowane wojną trzydziestoletnią. W 1622 roku nastąpiła dewastacja Krzeszowa i klasztoru.

[lit. 2, str. 71, 72]

1625

Cesarz Ferdynand II nadaje księstwo świdnicko-jaworskie swemy synowi Ferdynandowi. Nowy władca zabrał się energicznie do zwalczania protestantyzmu.

[lit. 2, str. 55]

1628

Jeden z zakonników - Dawid Sertorius - w 1628 roku napisał okolicznościową książeczkę, związaną z odnalezieniem obrazu krzeszowskiej Madonny.

[lit. 4, str. 5]

1629

Niełaska dla mieszczan z Chełmska Śląskiego spowodowana zamordowaniem opata nie trwała jednak długo, gdyż następny opat już w 1629 roku przywrócił miasteczku jego prawa, co dało początek wielkiemu rozkwitowi Chełmska.

[lit. 2, str. 71]

1630

W Królewcu rodzi się malarz Michał Willmann.

[lit. 1, str. 33]

1632

Swoje rządy po dziesięciu latach kończy 38 cysterski opat Krzeszowa, Adam Wolffgang, jego miejsce zajmuje Valentin Rüling.

[lit. 35, str. 18]

W 1632 roku Szwedzi ponownie zajęli Krzeszów i spalili klasztor.

[lit. 2, str. 72]

O rabunkach i przepędzeniach zakonników mówią przekazy z 1632 roku.

[lit. 9, str. 10]

1632-33 to lata, kiedy wojska saskie, branderburskie, a następnie szwedzkie pustoszyły i plądrowały klasztor, wypędzając zakonników.

[lit. 4, str. 5]

1633

W 1633 roku Szwedzi podpalili klasztor. Zniszczeniu uległa biblioteka z cennymi manuskryptami. Ojciec Henryk, pełniący obowiązki proboszcza, oraz czterej mieszkańcy Krzeszowa zostali rozstrzelani.

[lit. 9, str. 10]

W 1633 r. protestanckie wojska szwedzkie spaliły klasztor, rozstrzelano proboszcza, ojca Henryka, a dzieła zniszczenia dopełniła zaraza.

[lit. 19, str. 188-193]

W roku 1633 miał miejsce napad Szwedów na Opactwo w Krzeszowie, w czasie którego podpalono kościół.

[lit. 17, str. 29]

1634

Szwedzi po raz pierwszy atakują Kamienną Górę. Wojskami szwedzkimi dowodzi generał Torstensohn. Szwedzka okupacja miasta trwa do 1637 roku. Szwedzi byli protestantami, więc w mieście restytuowano protestantyzm.

[lit. 2, str. 56]

W roku 1634 wybuchła w Krzeszowie epidemia, która tak wystraszyła zakonników, że uciekli z klasztoru.

[lit. 2, str. 72]

Niebawem, bo już w roku 1634, dowiadujemy się o ucieczce zakonników oraz epidemii, która wybuchła wówczas w Krzeszowie.

[lit. 9, str. 10]

1637

Koniec szwedzkiej okupacji Kamiennej Góry.

[lit. 2, str. 56]

1638

Opatem Krzeszowa zostaje Walenty Rüling.

[lit. 1, str. 21]

W Kamiennej Górze wybucha pożar. W ciągu dwóch i pół godziny ofiarą ognia padły wszystkie zabudowania miasta z wyjątkiem kościoła i pięciu domów.

[lit. 2, str. 57]

1639

11 października 1639 roku wojska cesarskie napadły Kamienną Górę i doszczętnie splądrowały miasto. Mieszkańcy, nie widząc żadnej nadziei, opuścili miasto. Po tym napadzie pozostało w mieście tylko 2 mieszkańców.

[lit. 2, str. 57]

1640

Kamienna Góra jest widownią walk austriacko - szwedzkich.

[lit. 2, str. 57]

1648

Wojna trzydziestoletnia (1618—1648) przyniosła dla Opactwa nowe spustoszenia. Kościół klasztorny został spalony, ocalały jedynie mury.

[lit. 17, str. 4]

Koniec wojny trzydziestoletniej. Wojna ta okrutnie obeszła się z Kamienną Górą, miasto było 29 razy rabowane i plądrowane przez przechodzące wojska cesarskie i szwedzkie.

[lit. 2, str. 55, 58]

1650

W roku 1650 urodził się Jerzy Schroetter (1650-1717). Był on synem miejscowego stolarza, który później wykształcony na koszt krzeszowskiego opactwa w Pradze stał się kierownikiem miejscowego warsztatu rzeźbiarskiego.

[lit. 44, str. 77]

1653

Swoje rządy po dwudziestu jeden latach kończy 39 cysterski opat Krzeszowa, Valentin Rüling, jego miejsce zajmuje Andreas Michaelis.

[lit. 35, str. 18]

Koniec rządów opata Walentego Rülinga. Opatem Krzeszowa zostaje Andrzej Michaelis.

[lit. 1, str. 21]

1660

Swoje rządy po siedmiu latach kończy 40 cysterski opat Krzeszowa, Andreas Michaelis, jego miejsce zajmuje Bernhard Rosa.

[lit. 35, str. 18]

Koniec rządów opata Andrzeja Michaelisa. Opatem Krzeszowa zostaje Bernard Rosa.

[lit. 1, str. 21]

Początek rządów opata Bernarda Rosy, pochodzącego z Głogowa, uprzednio przeora w Henrykowie.

[lit. 9, str. 13]

Opaci krzeszowscy od 1660 roku zasiadali w sejmie śląskim.

[lit. 9, str. 13]

1661

Opat Bernard Rosa odwiedza Rzym i Loreto. Podróż ta inspiruje go do wybudowania kaplicy Loretańskiej w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 81]

1662

w latach 1662—1666 wzniesiono nowe zabudowania klasztorne, zbudowano kaplice Drogi Krzyżowej/Kalwarii/, kaplicę w Betlejem, kościół św. Anny na wzgórzu, oraz liczne budowle poza Krzeszowem jak np. kaplicę św. Wawrzyńca na górze Śnieżce.

[lit. 17, str. 5]

1665

Hrabia K. L. Schaffgotsch z Cieplic wraz z opatem Rosą zlecili budowniczemu z Kowar postawienie kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce.

[lit. 1, str. 21]

1667

Stary kościół krzeszowski św. Jana Chrzciciela jeszcze w 1667 roku określany był jako "wspaniały i jasny".

[lit. 3, str. 24]

Opat krzeszowski wypędza poza granice swoich posiadłości 1240 innowierców, mieszkańców Przedwojowa.

[lit. 9, str. 11]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Grissau.

[lit. 10, str. 172]

W 1667 roku władze w przeoracie Stare Bogaczowice sprawował o. Michael Kunckel, który był jednocześnie proboszczem.

[lit. 51, str. 413]

1669

Założenie bractwa św. Józefa. Na potrzeby bractwa służy pierwotnie kościół św. Andrzeja.

[lit. 1, str. 21,32]

1670

Rozpoczęto budowę w Chełmsku Śląskim, na znacznym wzniesieniu koło rynku, kościoła parafialnego pod wezwaniem Świętej Rodziny. Budowniczym kościoła był architekt konwentu krzeszowskiego Marcin Urban.

[lit. 2, str. 70]

1672

Początek budowy kaplicy betlejemskiej u podnóża Anielskiej Góry.

[lit. 1, str. 22]

Początek działalności warsztatu rzeźbiarskiego Jerzego Schroettera - warsztat przystąpił do wykonania nowego wyposażenia gotyckiego kościoła klasztornego.

[lit. 44, str. 78]

W latach 1672-1678 warsztat Jerzego Schroettera wykonał kilkanaście ołtarzy do Drogi Krzyżowej.

[lit. 44, str. 78]

1673

Opat Bernard Rosa zostaje "Vicarius generalis" dla zakonów cysterskich na Śląsku.

[lit. 1, str. 22]

Warsztat rzeźbiarski Jerzego Schroettera ukończył wykonanie ołtarza św. Macieja.

[lit. 44, str. 78]

1674

Początek powstawania krzeszowskiej Kalwarii.

[lit. 3, str. 9]

W 1674 r. opat Bernard Rosa rozpoczął w Krzeszowie budowę tzw. Betlejem, które miało stanowić ośrodek szczególnej czci tajemnicy Bożego Narodzenia.

[lit. 32, str. 161]

1675

W Betlejem wybudowano ośmioboczny pawilon letni z drzewa modrzewiowego.

[lit. 29, str. 58]

Marcin Urban kończy budowę kościoła pod wezwaniem Świętej Rodziny w Chełmsku Śląskim.

[lit. 2, str. 70]

Już w latach 70 XVII wieku rozpoczęto budowę krzeszowskiej Kalwarii, umożliwiającej pielgrzymom współprzeżywanie misterium męki Zbawiciela.

[lit. 3, str. 25]

1676

J. Schrötter tworzy statuę Madonny do kaplicy Loretańskiej.

[lit. 1, str. 81]

Z roku 1676 pochodzi figura zmarłego Chrystusa z kaplicy Grobu, wykonana przez warsztat rzeźbiarski Jerzego Schroettera.

[lit. 44, str. 78]

1677

Powstaje kaplica Loretańska. Niestety płonie w tym samym roku wraz z dachem kościoła klasztornego. Odbudowę zlecono mistrzowi budowlanemu Marcinowi Schuppertowi.

[lit. 1, str. 51]

Kościół klasztorny po odbudowaniu po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej uległ znowu pożarowi w 1677 roku.

[lit. 17, str. 4]

Michał Willmann rozpoczyna w Krzeszowie prace nad obrazami Kalwarii i kaplicy Loretańskiej.

[lit. 1, str. 34]

Michał Willmann tworzy malowidła "12 proroków" i "12 Sybilli". Aktualnie są one w Kaplicy Najświętszego Sakramentu w kościele NMP.

[lit. 1, str. 77]

Zniszczenia wyposażenia kościelnego w czasie pożaru w roku 1677 wzmogły działalność wartatu rzeźbiarskiego Jerzego Schroettera. W tym roku wykonał on wystrój rzeźbiarski kaplicy Loretańskiej (na miejscu zachowała się do dziś jedynie figura Marii). W roku 1677 powstały również rzeźby znajdujące się obecnie w tabernakulum ołtarza głównego w kościele św. Józefa.

[lit. 44, str. 78]

1678

Z tego roku pochodzi barokowe tabernakulum z ołtarza kościoła św. Józefa, dzieło Jerzego Schröttera.

[lit.1, str. SPRAWDZIĆ !!!]

Koniec budowy kaplicy betlejemskiej u podnóża Anielskiej Góry

[lit. 1, str. 22, 41]

Michał Willmann kończy w Krzeszowie prace nad obrazami Kalwarii i kaplicy Loretańskiej.

[lit. 1,str. 34]

Powstaje Kaplica Loretańska.

[lit. 3, str. 9]

Kaplica Loretańska została zbudowana na wzór kaplicy w Loretto za rządów opata Bernarda Rosy w 1678 roku. W kaplicy w niszy ołtarzowej znajduje się kopia Madonny z Loretto w otoczeniu aniołów.

[lit. 17, str. 12]

25 III konsekrowano kaplicę Loretańską.

[lit. 1, str. 81]

W 1678 roku w kościele św. Jana poświęcona została nowo zbudowana kaplica Loretańska, upamiętniająca miejsce Zwiastowania.

[lit. 3, str. 25]

W tym roku powstało jedno z najlepszych dzieł Michała Willmanna "Drzewo genealogiczne Chrystusa". Ten obraz sztalugowy, pierwotnie namalowany do wcześniejszego kościoła klasztornego, umieszczony jest w Kaplicy Najświętszego Sakramentu w kościele NMP.

[lit. 1, str. 77]

W północnym skrzydle nawy poprzecznej, w kaplicy Najświętszego Sakramentu, znajduje się ołtarz, nad którym widnieje obraz genealogii (rodowód) Chrystusa, podany przez Ewangelistów św. Mateusza i Łukasza. Obraz jest dziełem Michała Willmanna z 1678 roku.

[lit. 17, str. 11]

Betlejem to przede wszystkim pawilon na stawie, leśniczówka, kapliczki kalwaryjskie i późniejsze zabudowania pensjonatu. Powstanie tego zakątka związane jest z osobą opata - bojownika kontrreformacji, Bernarda Rosy. Na środku stawu zasilanego wodami potoku Cedron i źródłami mineralnymi postawiono dla niego w 1678 r. drewniany ośmioboczny domek letni na palach.

[lit. 19, str. 188-193]

W latach 1672-1678 warsztat Jerzego Schroettera wykonał kilkanaście ołtarzy do Drogi Krzyżowej.

[lit. 44, str. 78]

W roku 1678 w warsztacie Jerzego Schroettera powstaje ołtarz główny do kościoła opackiego.

[lit. 44, str. 78]

1680

Koniec budowania krzeszowskiej Kalwarii.

[lit. 3, str. 9]

1681

10 sierpnia następuje konsekracja kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce przy udziale 10 duchownych i ok. 100 wiernych.

[lit. 1, str. 21]

Przy betlejemskim kościółku w 1681 roku zbudowano dom strażnika, w którym mieszkał pustelnik.

[lit. 29, str. 58]

1684

W pewnej odległości od klasztoru oddano do użytku Betlejem - związane tematycznie z tajemnicą Narodzin.

[lit. 3, str. 25]

W roku 1684 umiera J. Schubert, brat zakonny, współpracownik warsztatu rzeźbiarskiego Jerzego Schroettera.

[lit. 44, str. 77]

Martin Urban przygotował projekt planowanego nowego kościoła w Starych Bogaczowicach należących do krzeszowskich cystersów. Był to pierwszy samodzielny projekt tego architekta.

[źródło: "Barokowy kościół w Starych Bogaczowicach" w: "Sudety" numer 8(65) sierpień 2006 strony 36 i 37]

1685

Z tego roku pochodzi płyta nagrobna księcia von Galla wmurowana w dawny budynek kostnicy przy wejściu na cmentarz koło kościoła NMP.

[lit. 1, str. 47]

Pod kierunkiem Martina Urbana rozpoczęto budowę kościoła św. Józefa Oblubieńca w Starych Bogaczowicach należących do krzeszowskich cystersów.

[źródło: "Barokowy kościół w Starych Bogaczowicach" w: "Sudety" numer 8(65) sierpień 2006 strony 36 i 37]

1686

Bernard Rosa zbudował w 1686 roku nową kaplicę św. Anny na Wzgórzach Krzeszowskich.

[lit. 4, str. 8]

1687

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Grussoviensae.

[lit. 10, str. 172]

1689

We Wrocławiu przychodzi na świat Jerzy Wilhelm Neunhertz, wnuk Michała Willmanna, późniejszy autor fresków w kościele NMP w Krzeszowie.

[lit. 1, str. 66]

Martin Urban kończy budowę kościoła w Starych Bogaczowicach i w rok póżniej zaczyna pracę przy krzeszowskim kościele św. Józefa.

[źródło: "Barokowy kościół w Starych Bogaczowicach" w: "Sudety" numer 8(65) sierpień 2006 strony 36 i 37]

1690

Rozpoczęcie budowy kościoła św. Józefa na miejscu wcześniejszego kościoła św. Andrzeja. Nadzór nad budową powierzono budowniczowi klasztornemu Marcinowi Urbanowi z Lubawki, któremu pomagał podmajster Józef Lepszy. Trudno jednak jest ustalić autora projektu tej budowli, która w swych założeniach nawiązuje do architektury kościoła "Il Gesu" w Rzymie.

[lit. 1, str. 32]

Do Krzeszowa sprowadzono z Kłodzka uszkodzoną i sprofanowaną rzeźbę Emanuela.

[lit. 1, str. 82]

Rozwija się kult Figurki Emanuela sprofanowanej przez ewangelików i sprowadzonej w 1690 roku z Kłodzka do Krzeszowa.

[lit. 3, str. 9]

Do dziś w Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu znajdują się drewniane modella ołtarza Matki Boskiej Karmiącej z 1690 r., zamówionego do Krzeszowa przez Bernarda Rosę.

[lit. 32, str. 207]

1692

400-lecie klasztoru, pomnikiem tej rocznicy miał być kościół św. Józefa. Do Krzeszowa ponownie przybywa Michał Willmann, tym razem aby przygotować polichromię kościoła św. Józefa.

[lit. 1, str. 32,34]

Michał Willmann rozpoczyna malowanie fresków w kościele św. Józefa. (data wątpliwa ... MG)

[lit. 19, str. 188-193]

1693

W trakcie prac, kiedy wieże kościoła św. Józefa miały około 40 metrów wysokości, ulegają one zawaleniu, lewa 9 a prawa 12 października. Powoduje to zwolnienie budowniczego Marcina Urbana i przyjęcie Michała Kleina z Nysy który dokończył budowę.

[lit. 1, str. 32]

W tym roku Michał Willmann rozpoczyna realizację w kościele św. Józefa realizację wielkiego cyklu malowideł ściennych wykonanych techniką al fresco.

[lit 1, str. 34]

1694

W tym roku Bractwo św. Józefa liczy już około 43 tysięcy członków.

[lit. 1, str. 32]

1695

Michał Willmann kończy w październiku malowanie fresków w kościele św. Józefa, otrzymuje za nie 2 000 talarów.

[lit. 1, str. 34]

Ok. roku 1695 roku urodził się w Czechach Antoni Dorazil, rzeźbiarz. Wykształcenie zawodowe zdobył w warsztacie F.M. Brokofa i wraz z nim przybył do Krzeszowa w 1729 roku.

[lit. 44, str. 148]

1696

Swoje rządy po trzydziestu sześciu latach kończy 41 cysterski opat Krzeszowa, Bernhard Rosa, jego miejsce zajmuje Dominicus Geyer.

[lit. 35, str. 18]

Zakończenie budowy kościoła św. Józefa. Uroczysta konsekracja kościoła odbyła się 7 maja.

[lit. 1, str. 32,33]

Ostatnim dziełem opata Bernarda Rosy jest ukończony w maju 1696 roku kościół św. Józefa. We wrześniu tego samego roku opat umiera.

[lit. 4, str. 8]

W jednej z pielgrzymek z 1696 roku wzięło udział ponad sześć tysięcy osób.

[lit. 9, str. 11]

Początek rządów czterdziestego opata, Dominika Geiera z Nysy.

[lit. 9, str. 13]

1698

Jest to prawdopodobna data ukończenia budowy organów w kościele św. Józefa. Zostały one ufundowane przez opata Bernarda Rosę a ich budowę przypisuje się organomistrzowi Jakubowi Ulrichowi z Hartau na Łużycach lub wrocławskiemu organomistrzowi Krumpke.

[lit. 1, str. 36]

Michał Willmann kończy malowanie fresków w kościele św. Józefa. (data wątpliwa ... MG)

[lit. 19, str. 188-193]

W roku 1698 umiera Stefan Kose - pochodzący z Krzeszowa snycerz i stolarz, współpracujący z warsztatem Jerzego Schroettera. Po jego śmierci do pracowni zaangażowany został snycerz Antoni Hoffmann, pochodzący z należącej do klasztoru Lubawki, oraz rzeźbiarz Jung, również z klasztornego Chełmska.

[lit. 44, str. 77]

1703

Opat Dominik Geyer z Nysy za udzielenie pożyczki w wysokości 142 tys. talarów otrzymuje od rodu von Zedlitz zamek w Bolkowie wraz z przynależnymi dobrami (13 wsi)

[lit. 1, str. 22]

Zamek w Bolkowie z przynależnymi dobrami kupiono w 1703 roku za 142 tysiące talarów.

[lit. 3, str. 8]

Zamek w Bolkowie z przynależnymi dobrami kupiono w 1703 roku za 142 tysiące talarów.

[lit. 9, str. 8]

W opisie miejscowości Gostków znajdziemy informację, że miejscowość ta znajdowała się w obrębie dóbr należących do zamku w Bolkowie, które ich ówczesny posiadacz sprzedał cystersom z Krzeszowa.

[lit. 51, str. 191]

Opat Dominik Geyer polecił w 1703 roku wznieść w Starych Bogaczowicach zabudowania folwarku oraz filii klasztoru (prepozytury).

[źródło: "Barokowy kościół w Starych Bogaczowicach" w: "Sudety" numer 8(65) sierpień 2006 strony 36 i 37]

1706

Umarł Michał Willmann.

[lit. 19, str. 190]

1707

Prawdopodobnie w tym roku Jerzy Schrötter wykonuje konstrukcję drewnianej kazalnicy w kościele św. Józefa.

[lit. 1, str. 44]

Okres największego rozkwitu Chełmska Śląskiego. Sprowadzono do Chełmska czeskich tkaczy i zbudowano dla nich nową dzielnicę. Pozostałością po tej dzielnicy jest zespół dwunastu domków drewnianych, zwanych domkami "Dwunastu apostołów". Domki te (zachowało się 11) wybudowano w 1707 roku.

[lit. 2, str. 70]

Uzyskanie przez protestantów zgody na budowę sześciu kościołów Łaski (Gnadenkirchen) oraz zwrócenie im w 1707 roku 113 świątyń to dotkliwy cios dla śląskich katolików.

[lit. 3, str. 9]

1708

W opisie miejscowości Pustelnik znajdziemy informację, że miejscowość ta znajdowała się w obrębie dóbr należących do zamku w Bolkowie, które ich ówczesny posiadacz, baron von Zedliz, sprzedał cystersom z Krzeszowa. { ... inne źródła datują sprzedaż zamku na rok 1703 !!! a nawet ta sama pozycja na str. 191}

[lit. 51, str. 382]

Początek budowy w Kamiennej Górze monumentalnego zboru protestanckiego, tzw. kościoła Łaski.

[lit. 3, str. 25]

1711

W roku 1711 umiera Zygmunt Leistritz, malarz i pozłotnik, współpracownik warsztatu rzeźbiarskiego Jerzego Schroettera.

[lit. 44, str. 77]

1716

Innocenty Fritsch, późniejszy opat Krzeszowa, zostaje przeorem w Cieplicach.

[lit. 9, str. 14]

1717

W roku 1717 umiera Jerzy Schroetter (1650-1717), kierownik krzeszowskiego warsztatu rzeźbiarskiego.

[lit. 44, str. 77]

1718

W latach od 1709 do 1718 w Kamiennej Górze wybudowano kościół łaski (Gnadenkirchen) wraz ze szkołą ewangelicką.

[lit. 3, str. 25]

1720

Koniec budowy kościoła Łaski w Kamiennej Górze.

[lit. 3, str. 25]

1721

Ponownie rozpoczęto budowę kaplicy św. Anny.

[lit. 3, str. 25]

1722

Zakończono budowę kaplicy św. Anny, przyozdabiając ją malowidłami z życia babki Chrystusa i matki Maryi.

[lit. 3, str. 25]

1724

Udział opata krzeszowskiego w "Landtagu" księstwa świdnicko-jaworskiego spowodował budowę domu opackiego w Świdnicy.

[lit. 1, str. 22]

W mieście Lubawka stanął po raz pierwszy ratusz miejski.

[lit. 2, str. 86]

1726

Swoje rządy po trzydziestu latach kończy 42 cysterski opat Krzeszowa, Dominicus Geyer. Tego roku nie wybrano już jego następcy.

[lit. 35, str. 18]

Koniec rządów opata Dominika Geiera.

[lit. 9, str. 13]

1727

43 cysterskim opatem Krzeszowa zostaje Innozenz Fritsch.

[lit. 35, str. 18]

Początek rządów 41 opata Krzeszowa, Innocentego Fritscha, pochodzącego z Otmuchowa, wychowanka kolegium jezuickiego w Nysie.

[lit. 9, str. 14]

Opat Innocenty Fritsch rozpoczyna przygotowania do budowy nowej świątyni.

[lit. 1, str. 51, 52]

Opat Innocenty Fritsch podjął swą "nieustraszoną decyzję" o całkowitej rozbiórce kościoła św. Jana Chrzciciela i wzniesieniu całkowicie nowego.

[lit. 3, str. 24]

W roku 1727 ze względu na zły stan kościoła, opat Innocenty Fritsch podjął decyzję zburzenia go i na tym samym miejscu zaczęto wznosić nową świątynię, zgodnie z duchem czasu w stylu barokowym, która istnieje do dnia dzisiejszego.

[lit. 17, str. 5]

1728

6 marca odbyło się uroczyste położenie kamienia węgielnego pod budowę nowego kościoła. 25 października zakończono rozbiórkę starego kościoła z przylegającymi kaplicami.

[lit. 1, str. 52]

Wraz z kościołem rozebrano kaplicę Loretańską.

[lit. 1, str. 81]

W roku 1728 przeniesiono figury archaniołów z kaplicy Loretańskiej do kościoła cmentarnego w Okrzeszynie.

[lit. 44, str. 78]

Wśród krzeszowskich barokowych zabudowań klasztornych szczególnie wyróżnia się opacka świątynia. Kamień węgielny pod ten obiekt położono na początku kadencji opata Innocentego Fritscha — 6 czerwca 1728 r. — po wyburzeniu starego kościoła.

[lit. 32, str. 159]

1729

Ferdynard Maksymilian Brokoff wykonuje rzeźby Mojżesza i Grzegorza na fasadzie kościoła NMP.

[lit. 1, str. 55]

Do Krzeszowa przybywa czeski rzeźbiarz Antoni Dorazil. Jego autorstwa są np. dwie figury aniołów z kropielnicami stojące przy wejściu do kościoła NMP.

[lit. 1, str. 62]

Do Krzeszowa przybywa rzeźbiarz Ferdynard Maksymilian Brokof. Wraz z nim przybywa zespół współpracowników, wśród nich znalazł się jego czeladnik, Antoni Dorazil, który po śmierci mistrza został kierownikiem warsztatu i prowadził dalej realizację zlecenia wykorzystując pozostawione przez Brokofa projekty i modele.

[lit. 44, str. 148]

1730

Jest to przybliżony rok powstania okazałej bramy w formie jednoprzelotowego łuku prowadzącej z placu kościelnego na cmentarz koło kościoła.

[lit. 1, str. 47]

Dobudowano skrzydło łącznikowe pomiędzy kościołem a klasztorem, przeznaczone na zakrystię.

[lit. 1, str. 52]

Ferdynard Maksymilian Brokoff z powodu złego stanu zdrowia opuszcza Krzeszów.

[lit. 1, str. 55]

W latach 1729-1730 zdążył Brokof wyrzeźbić jedynie posągi Mojżesza i św. Grzegorza, przygotować szereg modeli do figur w fasadzie oraz do niektórych elementów wyposażenia wnętrza.

[lit. 44, str. 148]

Zaczynają powstawać stalle do kościoła NMP.

[lit. 1, str. 73]

Równolegle z pracami przy wystroju fasady kościoła warsztat Dorazila wykonywał w latach 1730-1735 rzeźby figuralne stall zakonnych.

[lit. 44, str. 149]

Stalle kościoła klasztornego są dziełem A. Dorazila z lat 1730-1735, wykonanym przy współpracy innych rzeźbiarzy według projektów F. M. Brokofa.

[lit. 32, str. 192]

Część ołtarza głównego rozebranego kościoła opackiego (pewne elementy dekoracyjne oraz figury śś. Bernarda i i Benedykta) zostały wtórnie użyte poprzez umieszczenie ich w roku 1730 w ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Wierzbnie.

[lit. 44, str. 78]

1731

8 marca w Pradze umiera Ferdynard Maksymilian Brokoff, autor rzeźb Mojżesza i Grzegorza na fasadzie kościoła NMP.

[lit. 1, str. 55]

14 sierpnia spisano umowę z Piotrem Brandlem na namalowanie za 3 tys. florenów dużego płótna do ołtarza głównego kościoła NMP.

[lit. 1, str. 85]

1732

Brandl zakończył malować rozpoczęty rok wcześniej obraz do głównego ołtarza kościoła klasztornego.

[lit. 32, str. 201]

1733

Uczniowie Brokoffa - Antoni Dorazil (Czech) i Jerzy Gode (rzeźbiarz z Wrocławia) kończą wykonanie rzeźb na fasadzie kościoła NMP.

[lit. 1, str. 55]

Wystrój figuralny fasady kościoła został zrealizowany w latach 1729-1733 według projektów Brokofa przez Dorazila i Godego.

[lit. 44, str. 149]

Wrocławski organomistrz Michał Engler rozpoczyna budowę organów w kościele NMP. Kosztowały one zakon cysterski 4 500 talarów.

[lit. 1, str. 65]

W latach 1733-1735 freskant J. W. Neunhertz wykonywał polichromię nawy i kaplic w kościele klasztornym.

[lit. 32, str. 160]

Chronogramy na fasadzie kościoła klasztornego wskazują rok 1733 i zdaniem Dziurli jest to data ukończenia fasady.

[lit. 32, str. 164]

Największy dzwon nowego kościoła klasztornego w Krzeszowie nosił imię Emmanuel, ważył 50 cetnarów. Odlany przez wrocławskiego ludwisarza J. J. Krumpferta w 1733 r. Dzwon ufundowano z okazji jubileuszu 50-lecia złożenia ślubów zakonnych, obchodzonego przez opata Innocentego Fritscha 21 listopada 1733 r. Z Wrocławia, dzwon Emmanuel przewieziony został zaprzęgiem osobiście nadzorowanym przez Krumpferta.

[lit. 32, str. 203]

Z okazji 50-lecia złożenia ślubów zakonnych przez opata Fritscha (21 XI 1733) krzeszowska społeczność klasztorna ofiarowała jubilatowi opacki kielich zwany „Emmanuel". Wykonał go ze złota wrocławski złotnik Benjamin Hentschel. Replika tego kielicha znajduje się w kościele parafialnym w Chełmsku w pobliżu Krzeszowa. Kielich Emmanuel, zabrany podczas sekularyzacji klasztoru przez rząd pruski, wykupiony został przez ostatniego opata krzeszowskiego I. Reuschla; kielich znajduje się obecnie w skarbcu kościoła opackiego.

[lit. 32, str. 207]

1734

Swoje rządy po siedmiu latach kończy 43 cysterski opat Krzeszowa, Innozenz Fritsch, jego miejsce zajmuje Benedikt II Seidel.

[lit. 35, str. 18]

Ukończenie budowy "Domu gościnnego"

[lit. 1, str. 46]

28 września umiera opat Innocenty Fritsch, nie doczekał konsekracji świątyni.

[lit. 1, str. 52]

Budowę kościoła klasztornego prowadził architekt A. J. Jentsch. Prace przy wznoszeniu murów, wyposażeniu i wystroju kościoła postępowały stosunkowo szybko, tak że w 1734 r. dzieło w swych najważniejszych elementach było ukończone.

[lit. 32, str. 160]

Z Wrocławia sprowadzono ważący około 2,5 tony dzwon "Emanuel", dzieło ludwisarza Jakuba Krumpferta, który został umieszczony na wieży północnej.

[lit. 1, str. 58]

Dzwon Emmanuel poświęcony został uroczyście przez opata Innocentego Fritscha 30 maja 1734 r. i umieszczony na północnej wieży 1 czerwca tegoż roku.

[lit. 32, str. 203]

Należy sądzić, że do 11 października 1734 roku, kiedy Lubawka została zniszczona przez pożar, miasto to było miastem drewnianym.

[lit. 2, str. 86]

Koniec rządów opata Innocentego Fritscha.

[lit. 9, str. 14]

1735

Arcybiskup wrocławski F. L. Sinzendorf z udziałem opata Benedykta II Seidla 7 lipca konsekruje nowy kościół klasztorny, nazwany "Domus Gratiae Sanctae Mariae" i "Domus Aurea".

[lit. 1, str. 22]

To samo źródło podaje, że konsekracja świątyni odbyła się 3 lipca przy udziale kardynała Filipa Ludwika von Sizendorf, arcybiskupa wrocławskiego.

[lit. 1, str. 52]

3 lipca 1735 r. biskup wrocławski kardynał F. L. Sintzendorff dokonał konsekracji kościoła klasztornego.

[lit. 32, str. 160]

W latach 1733-1735 freskant J. W. Neunhertz wykonywał polichromię nawy i kaplic w kościele klasztornym.

[lit. 32, str. 160]

Jerzy Gode wykonuje barokową rzeźbę "Ukrzyżowanie" stojącą koło schodów z górnego na dolny cmentarz koło kościoła NMP.

[lit. 1, str. 48]

Ukończono budować stalle w kościele NMP.

[lit. 1, str. 73]

Warsztat Dorazila wykonał w latach 1730-1735 rzeźby figuralne stall zakonnych.

[lit. 44, str. 149]

W 1735 r. została wykonana przez Benedykta Hentschla srebrna trybowana rama do cudownego obrazu krzeszowskiej Madonny.

[lit. 28]

W 1735 roku, 6 sierpnia, już w nowym kościele, opat Benedykt II Seidel konsekrował ołtarz Bożego Narodzenia ku czci Słowa Wcielonego.

[lit. 32, str. 180]

1736

Koniec budowy organów w kościele NMP.

[lit. 1, str. 65]

W roku 1736 Dorazil wykonuje dekorację rzeźbiarską prospektu organowego i w tym samym roku zaczął prace przy figurach Mauzoleum Piastowskiego.

[lit. 44, str. 150]

W 1736 roku została wykonana przez Antoniego Stenzla dekoracja ambony kościoła klasztornego.

[lit. 44, str. 239]

1738

Do wschodniej ściany mauzoleum dobudowano kaplicę Marii Magdaleny.

[lit. 1, str. 22]

W 1738 roku do mauzoleum została dobudowana kaplica Marii Magdaleny, w której umieszczony został Grób Pański.

[lit. 29, str. 57]

W roku 1738 Dorazil kończy prace przy figurach Mauzoleum Piastowskiego.

[lit. 44, str. 150]

Po pożarze z 1734 roku Lubawka zaczyna się odbudowywać. W 1738 roku wybudowano więc nowy kościół wraz z dzwonnicą oraz odbudowano ratusz, również z wieżą. Znaczne usługi dla odbudowy miasta po wielkim pożarze położył młody, energiczny opat Benedykt II Seidel.

[lit. 2, str. 86]

Do mauzoleum przeniesiono 30 maja 1738 roku szczątki książąt i złożono je we wspólnej trumnie. Najpierw jednak ich oględzin dokonał klasztorny lekarz i aptekarz.

[lit. 29, str. 56]

(...) szczątki wcześniej pochowanych w krypcie kościelnej Piastów (m.in. obu Bolków świdnickich i Henryka jaworskiego) w 1738 r. złożono w miedzianej trumnie pod charakterystycznym piramidalnym nagrobkiem ks. Bernarda.

[lit. 19, str. 188-193]

W roku 1738 prochy Bolka I +1301, syna jego Bernarda +1326, Bolka II +1368, i jego syna Bolesława przeniesiono z dawnego kościoła gotyckiego i umieszczono w zbiorowej miedzianej trumnie w mauzoleum.

[lit. 17, str. 16]

1740

Rok 1740 to początek wojen śląskich. Śląsk zajęli Prusacy. Wtedy to klasztor opuścił opat Benedykt II Seidl. Udał się na wygnanie do Czech, zabierając ze sobą obraz "Matki Bożej Łaskawej". Protestanckie wojska splądrowały opactwo.

[lit. 4, str. 8]

1741

Aneksja Śląska przez Prusy w 1741 roku przyczyniła się do znacznego upadku opactwa, a z nim i Krzeszowa. Król Fryderyk nie chciał darować ówczesnemu opatowi ucieczki przed wojskami pruskimi do Czech i zabrania ze sobą obrazu "Madonny krzeszowskiej".

[lit. 2, str. 85]

Ucieczka do Czech krzeszowskiego opata wraz z zabranym obrazem Krzeszowskiej Madonny.

[lit. 9, str. 12]

Aneksja Śląska przez Prusy w 1741 roku przyczyniła się do załamania organizacji i gospodarki opactwa.

[lit. 3, str. 9]

W roku 1741 nastąpiło przyłączenie Śląska do Prus. W tymże roku, zaraz po tym fakcie, opat krzeszowski Benedykt Seidel zabrał słynący łaskami Obraz i ściekł do Czech, gdzie przebywał przez rok czasu. Przez ten czas Obraz był przechowywany w kaplicy zamkowej w Rognicy.

[lit. 17, str. 31]

1742

Po zawarciu układu wrocławskiego, w 1742 roku, Benedykt II Seidl powrócił, po czym został uwięziony we Wrocławiu na 1 rok. Klasztor, nękany rekwizycjami wojskowymi, podupadał.

[lit. 4, str. 8]

Powrót opata krzeszowskiego z Czech wraz z obrazem Madonny przechowywanym przez ten czas w kaplicy zamkowej w Rognicy.

[lit. 9, str. 12]

W roku 1742 opat Benedykt wrócił do Krzeszowa, a wraz z nim i Obraz. W tym czasie ruch pielgrzymkowy do krzeszowskiego Sanktuarium zmalał, czego zasadniczą przyczyną był zakaz urządzania pielgrzymek, wydany przez władcę Prus Ferdynanda II.

[lit. 17, str. 31]

[10-10-2007] Tutaj w literaturze najprawdopodobniej pomylone zostało imię władcy Prus - w latach 1740-1786 władcą Prus był nie Ferdynand II a król Fryderyk II zwany Wielkim. Za uwagę dziękuję p. Pawłowi Kukurowskiemu :-)

1743

Feliks Antoni Scheffler maluje obraz "Śmierć św. Benedykta" do bocznej kaplicy św. Benedykta w prezbiterium kościoła NMP.

[lit. 1, str. 87]

1744

Tomasz May wykonuje mensę ołtarza w kaplicy Emanuela w kościele NMP.

[lit. 1, str. 82]

W latach 1743-1744 Dorazil wykonuje ołtarze Ukrzyżowania i Dzieciątka Jezus. Potem na kilka lat opuszcza Krzeszów i przebywa przypuszczalnie w Czechach i Austrii.

[lit. 44, str. 151]

1746

Wystrój wnętrza mauzoleum zakończono w 1746 r.

[lit. 17, str. 16]

1748

Do Krzeszowa w roku 1748 powraca Dorazil i ponownie podejmuje intensywną działalność. Tego samego roku rozpoczyna prace nad rzeźbami ołtarza głównego, które prowadzi do 1758 r.

[lit. 44, str. 151]

1750

Jest to przybliżona data wykonania w warsztacie Dorazila rzeźb do ołtarza w kaplicy Loretańskiej.

[lit. 1, str. 81]

W roku 1750 Dorazil wykonał nastawę ołtarzową w kaplicy Loretańskiej oraz wielkie anioły z kropielnicami.

[lit. 44, str. 151]

1751

Antoni Dorazil wraz z Janem Jerzym Gode rozpoczyna czteroletnie prace nad ołtarzem św. Benedykta i św. Bernarda.

[lit. 44, str. 151]

1753

Feliks Antoni Scheffler maluje kopię malowidła z kościoła św. Benedykta w Piscinulla koło Rzymu do bocznej kaplicy św. Benedykta w prezbiterium kościoła NMP.

[lit. 1, str. 87]

1754

Antoni Dorazil rozpoczyna wykonywanie rzeźb do Kaplicy Najświętszego Sakramentu w kościele NMP.

[lit. 1, str. 79]

Antoni Dorazil rozpoczyna wykonywanie rzeźb do Kaplicy Emanuela w kościele NMP.

[lit. 1, str. 82]

Dorazil w roku 1754 rozpoczął trwające dwa lata prace nad rzeźbami do ołtarza Przodków Chrystusa.

[lit. 44, str. 151]

1755

Antoni Dorazil wraz z Janem Jerzym Gode kończy czteroletnie prace nad ołtarzem św. Benedykta i św. Bernarda.

[lit. 44, str. 151]

1756

Antoni Dorazil kończy wykonywanie rzeźb do Kaplicy Najświętszego Sakramentu w kościele NMP.

[lit. 1, str. 79]

Antoni Dorazil kończy wykonywanie rzeźb do Kaplicy Emanuela w kościele NMP.

[lit. 1, str. 82]

Dorazil w roku 1756 zakończył trwające dwa lata prace nad rzeźbami do ołtarza Przodków Chrystusa.

[lit. 44, str. 151]

1758

Ukończono trwające ponad 10 lat prace nad rzeźbami do ołtarza głównego w kościele NMP.

[lit. 1, str. 83]

W roku 1758 Dorazil kończy dziesięcioletnie prace nad rzeźbami do ołtarza głównego.

[lit. 44, str. 151]

Bardzo nieszczęśliwy był dla Krzeszowa rok 1758. Wybuchła wtedy we wsi epidemia tyfusu, w której zginęła znaczna część mieszkańców Krzeszowa. Wśród ofiar epidemii byli również zakonnicy.

[lit. 2, str. 85]

W roku 1758 umiera rzeźbiarz Jan Jerzy Gode.

[lit. 44, str. 238]

1759

Dorazil wykonuje rzeźby personifikacje Spes i Caritas nad portalami prowadzącymi do Mauzoleum.

[lit. 44, str. 151]

W Krzeszowie umiera rzeźbiarz Antoni Dorazil.

[lit. 1, str. 62]

4 maja 1759 roku w Krzeszowie na tyfus plamisty umiera rzeźbiarz Antoni Dorazil.

[lit. 44, str. 149]

W tym ciężkim powojennym okresie (1757-59), epidemia tyfusu plamistego zabrała najwybitniejszych krzeszowskich twórców: rzeźbiarza Antoniego Dorazila, budowniczego Józefa Jentscha, rzeźbiarza Jerzego Gode oraz 12 cystersów.

[lit. 4, str. 9]

Apostoł na stallach kościoła klasztornego trzyma otwartą księgę z datą: „1759 d. 9 octobr". Jest to, być może, rok śmierci Dorazila, wypisany później; nie zgadza się jednak dzień.

[lit. 32, str. 193]

1760

W południowym skrzydle nawy poprzecznej, obok wejścia do zakrystii, znajduje się ołtarz 14-tu Wspomożycieli. Obraz nad ołtarzem jest prawdopodobnie kopią obrazu pędzla Michała Willmanna, wykonany przez Jana Hoffmanna około 1760 r.

[lit. 17, str. 12]

1761

Do Krzeszowa przybył sprowadzony z Czech rzeźbiarz Józef Antoni Lachel (właściwe brzmienie nazwiska: Smišek) wraz ze swym czeladnikiem Józefem Jeschke. Lachel tego samego roku rozpoczyna prace od uzupełnienia figuralnej dekoracji ambony w kościele klasztornym. Rozpoczyna też w 1761 roku prace przy figurach do ołtarzów bocznych kościoła klasztornego: św. Jana Nepomucena i św. Franciszka Ksawerego.

[lit. 44, str. 238]

1762

Józef Antoni Lachel ożenił się z córką Dorazila i osiadł na stałę w Krzeszowie, kontynując rozpoczęte przez Dorazila prace.

[lit. 44, str. 238]

1763

Swoje rządy po dwudziestu dziewięciu latach kończy 44 cysterski opat Krzeszowa, Benedikt II Seidel, jego miejsce zajmuje Malachias Schönwiese.

[lit. 35, str. 18]

Lachel kończy dwuletnie prace przy figurach do ołtarza św. Jana Nepomucena i św. Franciszka Ksawerego. Tego samego roku rozpoczyna prace przy ołtarzu św. Anny i św. Józefa.

[lit. 44, str. 239]

1764

Lachel kończy prace przy ołtarzu św. Anny i św. Józefa.

[lit. 44, str. 239]

1765

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazą Grüssau.

[lit. 10, str. 172]

1766

Lachel wykonuje rzeźby do ołtarza św. Macieja.

[lit. 44, str. 239]

1767

Swoje rządy po czterech latach kończy 45 cysterski opat Krzeszowa, Malachias Schönwiese. Do końca roku nie wybrano jego następcy.

[lit. 35, str. 18]

Lachel wykonuje rzeźby do ołtarza św. Mikołaja.

[lit. 44, str. 239]

1768

46 cysterskim opatem Krzeszowa zostaje Placidus Mundfering.

[lit. 35, str. 18]

1770

Architekt J. G. Feller przygotował plany nowego budynku klasztornego. Założenia te nigdy nie zostały zrealizowane w całości.

[lit. 1, str. 23]

1774

Początek budowy skrzydła południowego nowopowstającego budynku klasztornego.

[lit. 3, str. 14]

Ignacy Koenig wykonuje figury do ołtarzy św. Urszulii i św. Katarzyny.

[lit. 44, str. 240]

W 1774 r. opat Placyd Mundfering polecił usunąć pierwotne postaci geniuszy z wież kościoła klasztornego, wykonane z lipowego drewna i obłożone miedzianą blachą. Były bowiem już tak zniszczone, że groziły upadkiem. Na ich miejsce polecił rzemieślnikowi z Lubawki odlać nowe i całe z miedzi.

[lit. 32, str. 170]

1775

27 czerwca 1775 r. umieszczono na wieżach wykonane wcześniej postaci geniuszy. Tym razem w wyobrażenie serca Jezusa włożono historię budowy wież i kościoła ze spisem członków konwentu z owych lat, zaś sercu Marii powierzono historię naprawy wież oraz aktualną listę członków konwentu.

[lit. 32, str. 170]

Józef Lachel przyozdabia rokokowymi detalami i figurkami Jezusa, Maryi i Józefa tabernakulum w kościele św. Józefa.

[lit. 1, str. 41]

Lachel wykonuje ołtarz główny, tron pontyfikalny i stół kredensowy w kościele św. Józefa.

[lit. 44, str. 239]

Pierwsza konserwacja kościoła NMP. Tomasz Drumscheck wykonał nowe putta zdobiące hełmy wieży a Ignacy Józef Nieppel domalował nowe sceny biblijne w transcepcie.

[lit. 1, str. 52]

1776

Ignacy König wykonuje marmoryzację ołtarza w kościele św. Józefa i oprawę sztukatorską pierwszej kaplicy z prawej strony kościoła.

[lit. 1, str. 42,45]

Ignacy Koenig wykonuje figury do ołtarzy św. Jana Chrzciciela i śś. Piotra i Pawła.

[lit. 44, str. 240]

1777

(...) wieś [Karpniki niem. Fischbach] stanowiła nawet własność skarbu państwa (1774), następnie cystersów z Krzeszowa (1777), (...)

[lit. 70, str. 13]

1781

Lachel wykonuje ołtarz Czternastu Wspomożycieli w kościele opackim.

[lit. 44, str. 239]

1782

Koniec budowy skrzydła południowego nowopowstającego budynku klasztornego. Z całego wielkiego założenia mającego składać się z pięciu skrzydeł okalających dwa dziedzińce, zdołano zrealizować jedyne kompletne, co prawda najdłuższe, skrzydło południowe. Johann Gottlieb Feller przedstawił klasycyzujące, zmodyfikowane, lecz oparte na pierwotnych planach projekty. Sekularyzacja uniemożliwiła ukończenie tego wielkiego dzieła.

[lit. 3, str. 14]

1785

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Gruessau.

[lit. 10, str. 172]

31 sierpnia 1785 roku umiera Józef Antoni Lachel, rzeźbiarz.

[lit. 44, str. 238]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.285 osób.

[lit. 10, str. 172]

1787

Swoje rządy po dziewiętnastu latach kończy 46 cysterski opat Krzeszowa, Placidus Mundfering, jego miejsce zajmuje Petrus II Keylich.

[lit. 35, str. 18]

W dziesięcioleciu 1787 - 1797 aż 80 procent dochodów Krzeszów przeznaczał na podatki.

[lit. 3, str. 9]

1797

Swoje rządy po dziesięciu latach kończy 47 cysterski opat Krzeszowa, Petrus II Keylich, jego miejsce zajmuje Johannes VII Langer.

[lit. 35, str. 18]

1800

Swoje rządy po trzech latach kończy 48 cysterski opat Krzeszowa, Johannes VII Langer, jego miejsce zajmuje Ildephons Reuschel.

[lit. 35, str. 18]

Przekształcenie klasztornej szkoły łacińskiej w królewskie gimnazjum klasyczne.

[lit. 1, str. 23]

Szkoła przyklasztorna uzyskuje rangę gimnazjum.

[lit. 9, str. 12]

Przy klasztorze istniała szkoła, która w roku 1800 otrzymała państwową rangę gimnazjum.

[lit. 17, str. 4]

W dniach 5-7 sierpnia 1800 roku w Krzeszowie przebywał przyszły amerykański prezydent John Quincy Adams. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 8, str. 17]

14 sierpnia 1800 roku Krzeszów odwiedził przyszły amerykański prezydent John Quincy Adams. Rano przyjechał on karetą z Kamiennej Góry gdzie wrócił tego samego dnia na obiad. Podał on następujące uwagi na temat zakonu: liczba zakonników 30, liczba poddanych zakonu ~40.000, liczba woluminów w klasztornej blbliotece ~25.000. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 48, str. 69-72]

1806

W roku 1806 król pruski Fryderyk Wilhelm III za namową niektórych swoich doradców zerwał z dotychczasową polityką neutralności i zdecydował się przystąpić do wojny przeciwko Francji. Armie jego doznały jednak druzgocącej klęski w dwóch równocześnie stoczonych bitwach: pod Jeną i Auerstadt. Niedługo zwycięskie wojska napoleońskie zajęły stolicę Prus - Berlin.

[lit. 2, str. 87]

1807

W roku 1807 zaczęła się okupacja Śląska. Dotychczasowa administracja pruska została podporządkowana nowej - francuskiej. Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym powiat kamiennogórski został wcielony do departamentu pod nazwą Wrocław - Górny Śląsk.

[lit. 2, str. 88]

Na mocy edyktu królewskiego z października 1807 roku chłopi w państwie pruskim mogli opuszczać wieś bez zgody dziedzica i bez jakiejkolwiek opłaty. Mogli też sprzedać swoje gospodarstwo komukolwiek. W ten sposób zniesione zostało poddaństwo osobiste chłopów.

[lit. 2, str. 90]

1808

Na mocy tzw. ordynacji miejskiej z 1808 roku panowie feudalni utracili władzę nad miastami prywatnymi w Państwie Pruskim.

[lit. 2, str. 91]

1809

W roku 1809 miasto Lubawka liczyło już 1533 mieszkańców (tj. połowę stanu ludności Kamiennej Góry).

[lit. 2, str. 91]

1810

Edykt króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III z 30 X nakazuje kasatę śląskich klasztorów. Cały majątek klasztoru uznano za własność państwa. Kościół klasztorny staje się kościołem parafialnym, a jego pierwszym proboszczem zostaje przeor Eutychiusz Nepomuk Leistritz.

[lit. 1, str. 23]

23 listopada 1810 roku w ramach sekularyzacji doszło do kasacji klasztoru krzeszowskiego. Likwidacja klasztoru, a zwłaszcza szkoły, biblioteki i archiwum klasztornego trwała kilka lat. Większość zbiorów wywieziono do Wrocławia, Legnicy i Kamiennej Góry.

[lit. 2, str. 86]

Konwent rozwiązano 23 listopada 1810 roku. Kościół klasztorny przemianowano na parafialny i jego proboszczem został ostatni, czterdziesty siódmy opat krzeszowskiego konwentu. Zarówno zabudowania klasztorne, jak i znajdujące się w nich dzieła sztuki ulegały znacznemu zniszczeniu i rozgrabieniu.

[lit. 3, str. 9]

Rok 1810 stanowił datę przełomową dla Lubawki i Chełmska. Oba te miasta należały do tego roku do opactwa cystersów w Krzeszowie. Wtedy właśnie nastąpiła kasata klasztoru i jego wywłaszczenie. Zwłaszcza dla Lubawki stwarzało to korzystne perspektywy dalszego rozwoju, w miarę możliwości wykorzystane w przyszłości.

[lit. 2, str. 91]

Od tego roku na górnym cmentarzu koło kościoła NMP byli chowani proboszcze i parafianie.

[lit. 1, str. 47]

1811

Po rozwiązaniu zakonu i jego wywłaszczeniu sekularyzowane, tzn. zeświecczone wsie były traktowane na równi ze wsiami skarbowymi (należącymi do państwa). Stawiało je to w lepszej sytuacji w porównaniu ze wsiami w dobrach prywatnych. Chłopi ze wsi poklasztornych już od 1811 roku mogli wykupywać powinność, a procedura ta była załatwiana nie przez Komisję Generalną, lecz przez władze rejencyjne, co zapewniało na ogół większą bezstronność.

[lit. 2, str. 94]

1812

Po sekularyzacji klasztoru przez rząd pruski (w 1810 r.) proboszcz Prillmayer ze Świdnicy czynił w 1812 r. starania, aby zabrać dzwon Emmanuel do swego kościoła. Na szczęście, a może raczej na nieszczęście dla dzwonu, bezskutecznie.

[lit. 32, str. 207]

1814

Do 1814 roku trwała likwidacja biblioteki i archiwum klasztornego. Większość zbiorów wywieziono do Wrocławia, część przekazano Legnicy oraz Bibliotece Ewangelickiej w Kamiennej Górze.

[lit. 9, str. 12]

1816

Zostaje utworzony powiat kamiennogórski.

[lit. 2, str. 94]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 108 osób. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 10, str. 172]

1818

Od połowy XVIII w., kiedy Krzeszów przestał być wsią w księstwie świdnickim, do roku 1818 Krzeszów leżał w powiecie bolkowsko-kamiennogórskim. Od roku 1818 Krzeszów był gminą w powiecie kamiennogórskim.

[lit. 10, str. 172]

1820

13 czerwca cystersi opuszczają krzeszowski klasztor.

[lit. 1, str. 24]

Ostatecznie konwent cysterski opuścił klasztor w Krzeszowie w 1820 roku.

[lit. 4, str. 9]

Zostaje utworzona rejencja legnicka do której powiat kamiennogórski należy od 1820 aż do 1945 roku.

[lit. 2, str. 94]

1823

Swoje rządy po dwudziestu trzech latach kończy 49, ostatni cysterski opat Krzeszowa, Ildephons Reuschel.

[lit. 35, str. 18]

Ostatnim - 47 - opatem cysterskim był Ildefons Reuschel z Czadrowa. Pozwolono mu przebywać w klasztorze do śmierci w 1823 roku. Został pochowany w kościele klasztornym.

[lit. 4, str. 9]

1825

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 88 osób. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 10, str. 172]

1839

Wykonano attykę nad mauzoleum wg projektu K. F. Schinkel.

[lit. 1, str. 24]

1840

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 74 osoby. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 10, str. 172]

1848

Przez Europę przetaczają się rewolucje związane z Wiosną Ludów. Wieś, także kamiennogórska, uznała wydarzenia w miastach za przejaw upadku znienawidzonego systemu, a wydarzenia w Cieplicach w dniu 22 marca, gdzie największy magnat Pogórza, hrabia Schaffgotsch, pod naciskiem tłumu zrezygnował ze świadczeń swych poddanych, dały początek masowemu ruchowi antyfeudalnemu na całym niemal Śląsku. Najbardziej powszechny charakter miał on w powiatach rejencji legnickiej. Według raportu tutejszych władz, w szczególności między 22 a 25 marca, chłopi w powiatach Jelenia Góra i Kamienna Góra mieli powstać przeciwko wszystkim dominiom.

[lit. 2, str. 105]

1850

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwą Gryszobor.

[lit. 10, str. 172]

1855

Kupiectwo z Kamiennej Góry nalega na budowę linii kolejowej przez Kamienną Górę do granicy austriackiej.

[lit. 2, str. 119]

1858

W Kamiennej Górze otwarto pierwszy urząd telegraficzny.

[lit. 2, str. 120]

1862

Pierwsza renowacja fresków J. W. Neunhertza w kościele NMP.

[lit. 1, str. 52]

1863

W Kamiennej Górze rozpoczęto modernizację miejskiej sieci wodociągowej. Zastępowano drewniane rury żelaznymi.

[lit. 2, str. 120]

1866

Zaczęto budowę linii kolejowej Wałbrzych - Jelenia Góra - Zgorzelec, z pominięciem Kamiennej Góry, czego mieszkańcy Kamiennej Góry nie mogli wybaczyć władzom.

[lit. 2, str. 119]

1867

Oddano do użytku linię kolejową Sędzisław - Kamienna Góra - Lubawka, będącą odgałęzieniem głównego szlaku Wrocław - Wałbrzych - Jelenia Góra.

[lit. 2, str. 119]

1871

Prusy wygrywają wojnę z Francją i nakładają na nią obowiązek zapłaty kilkumiliardowej kontrybucji, która przyczynia się również i do rozwoju przemysłu na Śląsku.

[lit. 2, str. 118]

1872

Kolejna renowacja fresków J. W. Neunhertza w kościele NMP.

[lit. 1, str. 52]

1873

Przebudowa krzeszowskich organów Englera w kościele NMP przez świdnicką firmę "Schlag & Sohn".

[lit. 1, str. 65]

Nieczynne, opustoszałe zachodnie skrzydło klasztoru (stare, gotyckie, nie przebudowane), wysadzili saperzy w 1873 roku.

[lit. 4, str. 9]

Prusacy pozbawili miedzianego dachu kościół klasztorny i mauzoleum Piastów, a w 1873 r. zburzyli część klasztoru.

[lit. 19, str. 188-193]

1875

W latach siedemdziesiątych i następnych dziesięcioleciach, gdy poprawiła się sytuacja finansowa państwa i samorządu Kamiennej Góry, wybudowano w powiecie kamiennogórskim nowe szosy międzymiastowe lub zmodernizowano istniejące, poszerzając je i dając nową nawierzchnię utwardzoną w miejsce dotychczasowej gruntowej. W początkach XX wieku Kamiennogórskie uważane było za mające najlepszą sieć drogową ze wszystkich powiatów tego rejonu.

[lit. 2, str. 118]

1876

Winckler i Engler prowadzą restaurację fresków w mauzoleum.

[lit. 1, str. 24]

Kolejna renowacja fresków J. W. Neunhertza w kościele NMP wykonana przez Winklera i Englera.

[lit. 1, str. 52]

1880

Pieniądze z kontrybucji wypłaconej przez Francję Prusom zostają użyte częściowo do uruchomienia wydobycia węgla na większą skalę w okolicach Lubawki. W latach siedemdziesiątych działa tam spółka pod nazwą Lubawski Związek Węglowy, której poczynania miały wszelkie cechy spekulacyjnej afery. Próbne wiercenia pochłonęły kilka do kilkunastu milionów marek i nie dały żadnych rezultatów. Ostatecznie zostały przerwane w 1880 roku.

[lit. 2, str. 118]

1884

W Krzeszowie istniała wytwórnia wyrobów cementowych. Jest to data przybliżona.

[lit. 2, str. 118]

1885

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Krzyżoborz, Krzyżobor.

[lit. 10, str. 172]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 54 osoby. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 10, str. 172]

1888

Wzrost liczby mieszkańców i przyłączenie do miasta dwóch przylegających do przedmieść gmin zmusił ojców miasta do nabycia nowych terenów wodonośnych, i to w odległości aż 6 km, koło Krzeszowa.

[lit. 2, str. 120, 121]

1890

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 150 osób. *** tutaj mój komentarz ***

[lit. 10, str. 172]

1891

Kamienną Górę przyłączono do państwowej sieci telefonicznej.

[lit. 2, str. 120]

Proboszczem Krzeszowa w tym czasie był kapłan diecezjalny ks. Józef Lux, który zajmował to stanowisko od 2.07.1891 r.

[lit. 13, str. 131]

1899

Linia kolejowa Sędzisław - Kamienna Góra - Lubawka została przedłużona do Okrzeszyna. [czyli wybudowano linię kolejową przez Krzeszów, ale żeby to można nazwać "wydłużeniem" tamtej linii to co najmniej dziwne, przecież to "boczna" linia ... MG]

[lit. 2, str. 119]

1900

Konserwacja niektórych obrazów ołtarzowych

[lit. 1, str. 24]

1905

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.556 osób.

[lit. 10, str. 172]

1909

Prąd elektryczny dotarł z Wałbrzycha do Kamiennej Góry. Większe zakłady miały już wcześniej swoje własne źródła prądu.

[lit. 2, str. 121]

1910

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 57 osób.

[lit. 10, str. 172]

1911

Od 1911 roku podjęto na nowo próby rozbudowy zagłębia węglowego w rejonie Niedamirowa przez Lubawkę, Kamienną Górę do okolic Krzeszowa.

[lit. 2, str. 118]

1913

W czasie konserwacji kościoła Wniebowzięcia NMP powstaje pożar, który niszczy hełm wieży z dzwonem "Emanuel".

[lit. 1, str. 24, 52, 58]

Dzwon Emmanuel nie dotrwał do naszych czasów. 22 października 1913 r. podczas prac remontowych na wieży wybuchł pożar, który spowodował upadek dzwonu i jego rozbicie. Ocalałe fragmenty zostały sfotografowane.

[lit. 32, str. 203]

1918

Koniec I Wojny Światowej. Z około 8 000 mężczyzn powołanych z powiatu kamiennogórskiego w latach 1914 - 1918 na fronty wielkiej wojny, 1674 poległo bądź zostało uznanych za zaginionych.

[lit. 2, str. 144]

1919

Do Krzeszowa przybyli benedyktyni wysiedleni z Emaus w Pradze. Utworzyli tu przeorat

[lit. 1, str. 24]

[lit. 4, str. 9]

Proces niszczenia krzeszowskich zabytków został przerwany dopiero po osiedleniu tutaj benedyktynów przybyłych w 1919 roku z opactwa Emaus pod Pragą.

[lit. 3, str. 9]

Z tego roku pochodzą ostatnie groby na górnym cmentarzu koło kościoła NMP.

[lit. 1, str. 47]

W tym roku zaczęto chować benedyktynów na dolnym cmentarzu koło kościoła NMP.

[lit. 1, str. 48]

W 1919 r. przybyli do Krzeszowa benedyktyni z Emaus w Pradze. Za dobra klasztorne pozostałe po cystersach zobowiązali się wybudować szkołę. Zakonnicy św. Benedykta zaplanowali stworzyć w Krzeszowie ośrodek rekolekcyjny oraz punkt wspierający okoliczne duszpasterstwo. Prawie wszystkie budynki wymagały kapitalnego remontu. Przystąpiono do prac bardzo dynamicznie.

[lit. 13, str. 131]

1924

Benedyktyńskim opatem Krzeszowa zostaje Albertus I Schmitt. W literaturze 35 Nikolaus von Lutterotti podaje lata rządów opata Alberta jako: "1924 - Ad multos annos!", ale pozycja ta została wydana właśnie za rządów tego opata :-)

[lit. 35, str. 18]

Przeorat benedyktynów krzeszowskich podniesiono do rangi opactwa, w tym też roku przekazano na własność benedyktynom dawny klasztor cystersów. Opatem został o. Albert Schmitt.

[lit. 1, str. 26]

Konwent powiększał się liczebnie, co pozwoliło na stworzenie opactwa dn. 19.06.1924 r. Proboszczem w tym czasie był kapłan diecezjalny ks. Józef Lux, który zajmował to stanowisko od 2.07.1891 r. Cała parafia na przestrzeni tych lat liczyła od 1300 do 1400 katolików.

[lit. 13, str. 131]

1925

Klasztor w Krzeszowie posiadał cenny księgozbiór z około 10 000 tomów. Księgozbiór krzeszowski zawierał również unikalne dzieła z XV wieku.

[lit. 2, str. 143]

Gmina wiejska Krzeszów wchodząca w skład powiatu kamiennogórskiego liczyła w 1925 roku 1433 mieszkańców.

[lit. 2, str. 131]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.509 osób.

[lit. 10, str. 172]

1926

Pierwszym wikariuszem spośród benedyktynów został od dn. 22.03.1926 r. o. Alojzy Schneeweis. Proboszcz Lux miał wtedy 76 lat i potrzebował pomocnika.

[lit. 13, str. 131]

1928

Rozpoczęto odbudowę spalonej wieży północnej

[lit. 1, str. 26]

1930

Proboszcz Lux zmarł 10.12.1930 r. w wieku 80 lat.

[lit. 13, str. 131]

1931

Zakończono odbudowę wieży północnej. Ta sama literatura podaje, że rekonstrukcja hełmu miała miejsce w latach 1929-1930.

[lit. 1, str. 26]

Na wakujące probostwo został po trzech miesiącach po śmierci proboszcza Luxa powołany benedyktyn o. Alban Dreiner.

[lit. 13, str. 131]

1932

Odrestaurowano dach miedziany mauzoleum

[lit. 1, str. 26]

1933

30 stycznia 1933 powołano Adolfa Hitlera na stanowisko kanclerza III Rzeszy. 28 lutego wydane zostało przez prezydenta Hindenburga rozporządzenie o "ochronie narodu i państwa", które w zasadzie przekreślało zasady demokratyczne w państwie. W Niemczech rozpętał się terror wymierzony przeciwko siłom lewicowym i demokratycznym.

[lit. 2, str. 150, 151]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.560 osób.

[lit. 10, str. 172]

1934

W Krzeszowie wybudowano katolicką szkołę.

[lit. 1, str. 26]

1935

Konsekracja siedmiu nowych dzwonów odlanych w Westfalii w Gescher w ludwisarni Petit & Gebrüder Edelbrock; stopione zostały w czasie drugiej wojny światowej. Dzwony zostały uroczyście poświęcone 6 stycznia, a bardzo interesujące zdjęcia z tej uroczystości można znaleźć w [lit. 1].

[lit. 1, str. 26, 27, 28, 29]

6 I 1935 r. został poświęcony nowy komplet dzwonów dla Domu Łaski, który w czasie ostatniej wojny zabrany został na cele wojenne.

[lit. 32, str. 207]

1937

Konserwacja średniowiecznego obrazu Matki Boskiej Łaskawej.

[lit. 1, str. 26]

Podczas restauracji obrazu krzeszowskiej Madonny pozbawiono ją kilku warstw przemalowań.

[lit. 3, str. 20]

1938

Rozpoczęcie prac konserwatorskich fresków Willmanna w kościele św. Józefa przez Jana Drobka z Wrocławia.

[lit. 1, str. 46]

1940

W latach 1940 - 1945, w czasie II wojny światowej, przeznaczono klasztor w Krzeszowie na obóz dla przesiedleńców. Przetrzymywano tu śląskich Żydów, później Alzatczyków, Lotaryńczyków, Węgrów, Niemców, Włochów, Rumunów i Polaków.

[lit. 1, str. 26]

W 1940 roku powstał w krzeszowskim klasztorze obóz przesiedleńczy, a potem żydowski. Przeszło przez niego ok. 9600 ludzi, głównie z tzw. żydowskiej wspólnoty mieszkaniowej z Wrocławia. Pobyt w Krzeszowie był etapem przejściowym przed wywiezieniem do obozu koncentracyjnego w Terezinie. W tym czasie w zakonie przebywał tylko jeden zakonnik.

[lit. 29, str. 48]

W 1940 roku klasztor został zarekwirowany przez hitlerowców.

[lit. 3, str. 9]

Pod koniec sierpnia 1940 roku główny budynek klasztorny w Krzeszowie został zarekwirowany na cele Volksdeutsche Mittelstelle, placówki realizującej zadania "powrotu do Rzeszy" etnicznych Niemców. Na początku września rozszerzono sekwenstr na cały klasztor. W październiku umieszczono w nim 800-900 volksdeutschów z Bukowiny, którzy zostali tu przez cały rok. Kiedy znaleziono dla nich nowe miejsce - ponoć w okupowanej Polsce - postanowiono, wbrew pierwotnej zapowiedzi o czasowym jedynie zajęciu pomieszczeń klasztornych, skierować tu część wysiedlonych wrocławskich Żydów.

[lit. 6, str. 44]

1941

W klasztorze utworzono obóz dla przesiedlonych, a w 1941 roku umieszczono tutaj Żydów przed ich dalszą wysyłką do obozów koncentracyjnych.

[lit. 3, str. 9]

20 IX we wrocławskiej żydowskiej gminie wyznaniowej wiedziano już o transporcie do krzeszowskiego obozu przejściowego. Data odtransportowania pierwszych dwustu Żydów została ustalona na ostatni dzień tegoż miesiąca. Termin tez uległ pewnemu przesunięciu, gdyż widocznie ewakuacja volksdeutschów z Krzeszowa nie była jeszcze zakończona, albo też przygotowania na przyjęcie tam nowych lokatorów wciąż trwały. Pierwsza grupa wrocławskich Żydów dotarła do Krzeszowa 5 października. Nazajutrz, 6 października, przybyła grupa Żydów z Jeleniej Góry. Transportem Żydów a także ich dobytku zajmowała się najprawdopodobniej firma spedycyjna Röhlig u.Co. Podstawiono też specjalny pociąg z Dworca Świebodzkiego do Kamiennej Góry, który miał zabrać główną część Żydów. W kolejnych dniach października odbywały się następne transporty. Następne transporty wrocławskich Żydów przybyły do Krzeszowa w grudniu 1941 roku. Liczba Żydów przesiedlonych przymusowo do Krzeszowa nie jest znana, było to jednak około 1000 osób.

[lit. 6, str. 44-50]

1942

Niewiele jest danych dotyczących życia wspólnoty żydowskiej w Krzeszowie. Prawdopodobnie w obozie w Grüssau utworzono dla grupki dzieci przybyłych z rodzicami klasę szkolną, istniało też zapewne również niewielkie przedszkole. Gestapo wrocławskie zadecydowało, że Żydzi z Krzeszowa nie będą zatrudniani indywidualnie poza obozem, wskazane było dla nich zorganizowanie pracy na terenie samego obozu. Na przełomie grudnia 1941 i stycznia 1942 roku uruchomiono w krzeszowskim obozie warsztat szewski, prawdopodobnie w późniejszym czasie powstał również warsztat krawiecki. Warunki pobytu w klasztornych pomieszczeniach były jednak tragiczne, zwłaszcza, że większość krzeszowskich więźniów to osoby starsze. Występowały tutaj masowe epidemie oraz wrzody i zapalenia płuc z powodu brakującego ogrzewania podczas srogiej zimy 1941/42. Ocalała księga zmarłych wsi Krzeszów pozwala ustalić, że w obozie zmarło przynajmniej 37 osób, jednak liczba ta jest z pewnością zaniżona. Z Krzeszowa Żydzi kierowani byli transportami do obozu koncentracyjnego do Terezina.

[lit. 6, str. 50 - 58]

Spośród cystersów pozostał w klasztorze jedynie o. Alexander Schlachta. Był on nieraz wzywany do obozu; do niego zwracali się nieliczni Żydzi-katolicy, którym na strychu potajemnie udzielał sakramentów [patrz uwagi 1 na końcu strony MG].

[lit. 6, str. 52]

1943

W styczniu 1943 roku w obozie było jeszcze 350 osób pochodzenia żydowskiego, zostały one wywiezione do obozów zagłady na wschodzie. Zamknięcie krzeszowskiego obozu przesiedleńczego dla Żydów nastąpiło 28 lutego 1943 roku. Po wyprowadzeniu ostatnich Żydów z Krzeszowa zjechała do klasztoru jakaś "wielka" komisja. Wkrótce potem zakonnicy dowiedzieli się, że władze podjęły ponoć decyzję urządzenia w pomieszczeniach klasztornych z dniem 1 IV 1943 roku ośrodka szkolenia nauczycieli dla 100 - 150 osób. Nadzieje cystersów na odzyskanie obiecanego starego skrzydła klasztoru prawdopodobnie nie ziściły się [patrz uwagi 1 na końcu strony MG]. Ostatecznie zlokalizowano tu obóz reemigracyjny dla przesiedleńców z Lotaryngii - Umsiedlungslager 119, administrowany przez Volksdeutsche Mittelstelle.

[lit. 6, str. 59, 62]

(...) prawdą jest natomiast, że w 1943 roku do Krzeszowa przywieziono z Berlina i Wrocławia część bezcennych zbiorów muzealnych. Miały tu bezpiecznie przetrwać wojnę. Z tzw. listy Grudmanna, spisu zabezpieczanych w czasie II wojny światowej dóbr kultury, wynika, że w kościele św. Józefa umieszczono książki i dokumenty. Jak pisze Andrzej Zieliński w książce „Przez siedem opactw. Śladami cystersów na Śląsku": „Ukryte przed okiem zwykłego śmiertelnika lochy i tajemnicze skrytki, znane tylko nielicznym zakamarki stały się bezpieczną przystanią dla cennych książek, rzadkich rękopisów, rycin, obrazów. Jednym z takich miejsc okazały się strychy dwóch kościołów krzeszowskich: klasztornego i parafialnego. W 1943 roku przywieziono tu skrzynie z bezcenną zawartością, złożone początkowo w zamku Książ, który zaczęto wówczas przekształcać na kryjówkę dla Hitlera. Zapewne tylko niektórzy mnisi wiedzieli, co kryje się w skrzyniach zapełniających niemal pod dach strychy obu świątyń. A znalazły się tam prawdziwe skarby: muzykalia z Pruskiej Biblioteki Państwowej w Berlinie, starodruki muzyczne z XV-XVII wieku, rękopisy muzyczne z XII-XIX wieku, w tym autografy najsłynniejszych kompozytorów - utwory Bacha, Mozarta, Beethovena, Brahmsa, Haydna, rękopisy iluminowane, inkunabuły, druki z XVI-XVIII wieku, autografy pisarzy. Było tego aż 505 pieczołowicie zabezpieczonych skrzynek z biblioteki berlińskiej i drugie tyle najcenniejszych książek z Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu i tamtejszej Biblioteki Miejskiej. (...)

[lit. 29, str. 49]

1944

Zakończenie prac konserwatorskich fresków Willmanna w kościele św. Józefa przez Jana Drobka z Wrocławia.

[lit. 1, str. 46]

Jan Drobek wykonuje w technice czarno-białej do kościoła NMP medaliony ze scenami drogi krzyżowej.

[lit. 1, str. 65]

1945

[01-11-2007] Rok 1945 w związany jest z "wyzwoleniem" Dolnego Śląska przez Armię Czerwoną. W cytowanych fragmentach pojawia się termin wyzwolenie i jako taki pozostawiłem go w oryginalnym brzmieniu - choć raczej nie powinno tutaj być mowy o wyzwoleniu lecz o "wyzwoleniu".

Wielokrotne plądrowanie kościoła i klasztoru.

[lit. 1, str. 26]

Główna rola wyzwolenia Śląska przypadła I Frontowi Ukraińskiemu pod dowództwem marszałka Iwana S. Koniewa. W walce z oddziałami wycofujących się dywizji niemieckiej 17 Armii Polowej, wojska radzieckie wyzwoliły polskie Sudety. Kamienna Góra wyzwolona została, podobnie jak Kłodzko, Jelenia Góra i Świdnica, 9 maja 1945 roku, w trzy dni po kapitulacji garnizonu Wrocławia. Miasto zostało zajęte przez jednostki 21 Armii (dowódca - gen. płk D. Gusiew) I Frontu Ukraińskiego.

[lit. 2, str. 153]

W ostatniej fazie wojny Lubawka stała się terenem działań zwanych „operacją praską". Na przełomie kwietnia i maja 1945 roku sudeckie części Śląska, Czechy i Morawy oraz południowo-wschodnia Saksonia były obszarem, na którym zamierzało walczyć duże zgrupowanie hitlerowskie, pod dowództwem feldmarszałka Schórnera. Głównym jego trzonem były oddziały armii Środek, część armii Ostmark oraz związki taktyczne formacji Południowy Wschód, wycofane z Bałkanów. Dowództwo niemieckie nie chciało poddać się wojskom radzieckim. Zamierzało w bojach wycofywać się na zachód, w kierunku Bawarii i tam podporządkować się oddziałom alianckim. Dowództwo radzieckich sił zbrojnych poleciło armiom I Frontu Ukraińskiego, dowodzonego przez marszałka Koniewa, wzięcie w „kocioł" grupy armii Schörnera. Po przygotowaniu organizacyjnym i przegrupowaniu zaatakowały one 5 maja pozycje niemieckie. Hitlerowcy, obawiając się okrążenia, szybko wycofali się, oddając Sudety bez walki. 7 maja 1945 roku z dwóch stron: od Krzeszowa i Świętej Góry, wkroczyły do Lubawki pierwsze oddziały 21 armii I Frontu Ukraińskiego, dowodzone przez generała Dimitrija Gusiewa. Wywiązała się krótka potyczka z resztkami Niemców na dworcu kolejowym, jednak ci szybko wycofali się, zabierając swoich rannych. Stąd też miasto nie ucierpiało. W myśl prawa wojennego Lubawka, traktowana jako miasto przyfrontowe, została zajęta przez wojska radzieckie, które obsadziły swoimi ludźmi co ważniejsze obiekty użyteczności publicznej. Przepełniona była uchodźcami.

[lit. 40, str. 49]

Niemal do końca 1945 roku działały jeszcze na terenie powiatu niemieckie podziemne oddziały "wilkołaków" (Wehrwolfu). W 1945 roku Milicja Obywatelska zlikwidowała silny oddział Wehrwolfu, który usadowił się na Górze Św. Anny w Lubawce, wykorzystując istniejące tam bunkry i umocnienia.

[lit. 2, str. 155, 156]

[28-10-2007] Zgodnie z uwagą Pawła Kukurowskiego najbliższa Lubawki Góra św. Anny znajduje się na Wzgórzach Krzeszowskich natomiast w samym mieście Lubawka znajduje się Święta Góra - i to zapewne tę górę mieli autorzy na myśli. Inna sprawa, że nigdy nie widziałem choćby najmniejszych pozostałości "istniejących tam bunkrów i umocnień" - czy ktoś widział tam jakiekolwiek bunkry lub ich ślady ?

(...) Z drugiej jednak strony stacjonujące wojska, w części zdemoralizowane wojną, same dokonywały wielu niezgodnych z prawem czynów, powodując nieporozumienia między administracją cywilną i wojskowymi władzami radzieckimi i polskimi. (...)

[lit. 2, str. 159, 160]

Nowo powstałe władze polskie rozpoczęły swoje urzędowanie od przesiedlania ludności niemieckiej. Pierwsze przesiedlenia miały miejsce w dniach 21 - 23 maja i 16 - 17 września 1945 roku.

[lit. 2, str. 160, 161]

W czerwcu 1945 roku ustanowiono administrację polską w gminie Krzeszów.

[lit. 2, str. 161]

Zgodnie z planami Biura Studiów Osadniczo-Przesiedleńczych powiat kamiennogórski miał być zasiedlony przez ludność pochodzącą z powiatu nowosądeckiego. Mimo że w okresie początkowym wystąpiła w akcji osadniczej pewna żywiołowość, to jednak większość osadników napłynęła z powiatu nowosądeckiego.

[lit. 2, str. 165]

(...) już w lipcu 1945 roku zabezpieczone zbiory odkryła ekipa pracowników Biblioteki Jagiellońskiej, gdzie w konsekwencji dotarły później ukryte bogactwa". Aż w głowie się kręci. Razem to było ponad 1000 skrzyń. I zdarzył się chyba cud. O skrytce nie dowiedzieli się Rosjanie. Zresztą członkowie polskiej komisji ostrzegali zakonników, aby zachowali tajemnicę. Inaczej bezcenne dzieła mogły wyjechać na Wschód i nikt nie pytałby o zdanie ich właścicieli.

[lit. 29, str. 49]

Gdy na skutek przesiedleń po 1945 r. powiększała się liczba polskich osadników, po niemieckim benedyktynie stanowisko proboszcza objął 34-letni polski benedyktyn o. Mateusz Skibniewski. W pracy duszpasterskiej wspomagali go pozostali na pewien czas benedyktyni, a przede wszystkim Czech z pochodzenia - o. Bruno Studeny. Obsługiwali wtedy również lokalię Przedwojów. Mieszkalne budynki klasztorne, ziemia i gospodarskie zabudowania pozostały w rękach zakonu św. Benedykta.

[lit. 13, str. 131]

W źródłach historycznych Krzeszów pojawia się pod nazwami: Krasobór, Krzeszów.

[lit. 10, str. 172]

W roku 1945 Krzeszów przestał być wsią w powiecie kamiennogórskim (od 1818 roku) i stał się (do 1973 roku) siedzibą gromady w powiecie kamiennogórskim.

[lit. 10, str. 172]

Jak wspomina Irena Lorek "w tym czasie stacjonowało we wsi rosyjskie wojsko w budynku, gdzie zamieszkali później Pazganowie (...) Rosjanie jak napili się bimbru, dostawali małpiego rozumu i stawali się bardzo niebezpieczni, bo mieli przecież broń ostrą (...) dwie Niemki (...) musiały uciekać nocą przed prześladowaniem pijanych rosyjskich żołnierzy, skakały przez okno w popłochu przed gwałtem(...)".

[lit. 59, str. 16]

Jak wspomina Stanisława Mika, żona Stanisława Miki, która przybyła do Krzeszowa w lipcu 1945 roku: "Ledwie żeśmy przyjechali do Krzeszowa, a mojego męża zrobili sołtysem, przed nim funkcję tę pełnił Barczyk (...) Mój mąż, już jako sołtys wysiedlał Niemców z tych ziem (...) sołtysem był przez trzy lata, potem zrezygnował, bo go prześladowali (...) Po Stanisławie sołtysem zostałam ja, pełniłam tę funkcję przez rok". {dwie strony dalej wymienione jest imię sołtysa Barczyka: Jan}

[lit. 59, str. 19]

Jak wspomina Aniela Oleksy: "(...) w Krzeszowie przebywali jeszcze Ruscy. Chodzili po całej wsi, zachowywali się hałaśliwie, zabierali często samowolnie co im było potrzebne z gospodarstwa (...) przyszedł do nas na podwórko jeden Rusek, było to w roku 1945, kiedy nasza Niemka była jeszcze gospodynią, po podwórku biegał kogut, żołnierz wyciągnął pistolet i go zastrzelił (...)

[lit. 59, str. 21]

W podziemiach pocysterskiego klasztoru (do 1945 roku własność rozdziny v. Zeidlitz) mają być ukryte bardzo cenne zbiory numizmatyczne. Istnieje przekaz o transporcie konnym, którego ślad ginie w okolicach klasztoru.

{ ale ciekawe skąd informacja, że klasztor do 1945 roku był własnością rodziny v. Zeidlitz? MG }

[lit. 86, str. 53]

1946

W zabudowaniach opactwa ukryto część zbiorów Biblioteki Pruskiej z Berlina (m.in. rękopisy Beethovena, Bacha i Schuberta),Biblioteki Uniwersyteckiej i Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu (ponad tysiąc skrzyń). Niemcy nie zdążyli ich wywieźć i w tajemnicy przed Sowietami w 1946 r. polscy administratorzy przetransportowali skarby do Krakowa, w którym pozostają do dziś, choć Niemcy żądają ich zwrotu.

[lit. 19, str. 188-193]

12 maja klasztor opuszczają benedyktyni. Wysiedla się również ludność narodowości niemieckiej. W klasztorze pozostało kilku zakonników "innej narodowości" niż niemiecka. Są to: Mikołaj von Lutterotti (Włoch), Bruno Studeny (Czech) oraz bracia Florian Windisch i Gunter Veit (Austriacy). 31 maja do Krzeszowa przybyły wysiedlone ze Lwowa 44 siostry klauzurowe benedyktynki. Kapelanem benedyktynek zostaje ojciec Mikołaj von Lutterotti, a ojciec Bruno Studeny proboszczem parafii w latach 60-tych.

[lit. 1, str. 26]

Zakonnicy którzy na krótki okres zajęli po wojnie klasztor, w maju 1946 roku, na mocy decyzji zwycięskich mocarstw, razem z niemiecką ludnością Śląska opuścili Krzeszów. Przenieśli się do Wimpfen am Neckar. Klasztor został przekazany polskim benedyktynkom przybyłym tutaj ze Lwowa. Polski Administrator Apostolski Śląska od 1946 roku powierzył duszpasterstwo Krzeszowskiej parafii benedyktynom z Tyńca.

[lit. 3, str. 9]

31 V 1946 roku przybyły siostry klauzurowe benedyktynki ze Lwowa. Ich kapelanem został jeden z nielicznych pozostawionych benedyktynów, Czech z pochodzenia, o. Bruno Studeny.

[lit. 4, str. 9]

(...) ewakuowane ze Lwowa benedyktynki dowiedziały się, że prymas August Hlond przeznaczył im klasztor w Krzeszowie, ówczesnym Krasoborze. Naprzeciw przybyłym do Krzeszowa benedyktynkom wyszedł Ojciec Mikołaj Lutterotti, przeor miejscowy, pozostały tu jako Tyrolczyk, mający obywatelstwo austriackie, prócz niego Ojciec Bruno Studeny, obywatel czechosłowacki, podobnie jak brat Gunter i dwaj bracia Florianie, jeden z Grussau, drugi z Sechau, poddani austriaccy (...) ojcowie zadowoleni, bo klasztor pozostaje w rękach benedyktyńskich, a rząd zamierzał zamienić go na jakieś instytucje państwowe. Rrazem z siostrami, jako ich kapelan, pozostał aż do swojej śmierci Ojciec Bruno. Ojciec Mikołaj Lutterotti i dwaj bracia w następnych latach wyjechali (...)

[lit. 59, str. 31, 32]

Z tego roku pochodzą ostatnie groby benedyktynów na dolnym cmentarzu koło kościoła NMP.

[lit. 1, str. 48]

Jak wspomina Stefan Bodzioch, mieszkający w gospodarstwie Stefana Goryczki przy obecnej ulicy Nadrzecznej w Krzeszowie, mieszkających w tym domu Niemców wysiedlono w maju 1946 roku.

[lit. 59, str. 1]

Jak wspomina Stefan Bodzioch, po otrzymaniu informacji, że maruderzy czerwonoarmiści kradną i grabią mienie na dzisiejszej ul. Bernarda Rosy, funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej przystąpili do ratowania mienia i postrzelili dwóch Rosjan (bądź zastrzelili). Czerwonoarmiści dzwonili do Komendatury Radzieckiej w Kamieniogórze z prośbą o interwencję w Krasoborze a z powodu braku pomocy uciekli samochodem ciężarowym w stronę Lubawki.

[lit. 59, str. 2]

Wybory do Sejmu. Zastrzelony zostaje wójt gminy Krzeszów Władysław Sokólski.

[lit. 2, str. 176]

(...) Najgorszy był rok 1946, kiedy w okolicy Kamiennej Góry milicja odnotowała kilkadziesiąt morderstw (około 46!). (...) Zdaniem historyka Mateusza Pazgana, czerwonoarmista odpowiada także za śmierć Władysława Sokulskiego, pierwszego wójta gminy Krzeszów. Do jego zabójstwa miało dojść 12 maja 1946 roku również na tle rabunkowym. Także w tym przypadku nikomu nie postawiono zarzutów.

[lit. 74]

????? Sokólski czy Sokulski ????? muszę sprawdzić :-)

1947

Wysiedleni z Krzeszowa benedyktyni zakładają nową filię - opactwo St. Peter w Bad Wimpfen w dolinie rzeki Neckar - zajmując opuszczony od 1803 roku klasztor św. Piotra.

[lit. 1, str. 29]

Po wysiedleniu z Krzeszowa w 1946 roku, benedyktyni założyli w 1947 roku nową filię - opactwo St. Peter w Bad Winpfen w Westwalii.

[lit. 4, str. 9]

Krzeszowscy benedyktyni trafili w 1947 roku do Bad Wimpfen. Zakon ten w tym miejscu istnieje do dziś, co potwierdzają informacje widoczne na jego stronie internetowej.

[lit. 5]

Męska gałąź zakonu, którego członkowie wyjechali z Krzeszowa w 1947 r., założyła w dawnej posiadłości rycerskiej św. Piotra w Wimpfen n/ Nekarem nowe Opactwo Krzeszów. Wszelkie nieruchomości krzeszowskie z wyjątkiem obiektów sakralnych przejęła żeńska gałąź tego zakonu - PP. Benedyktynki ze Lwowa pozbawione tamtejszego klasztoru i osadzone w Krzeszowie. Parafia na prawach lokatora korzystała z zachodniej, najbardziej wysuniętej części klasztoru.

[lit. 13, str. 131-132]

Umownie przyjmuje się za datę zakończenia osadnictwa na ziemiach odzyskanych dzień 31 grudnia 1947 roku.

[lit. 2, str. 167]

Tutaj gdzieś w literaturze [2] zaczynają się hasła typu "Walka partii politycznych o utrwalenie władzy ludowej", "Zjednoczenie ruchu robotniczego" .... i tak dalej :-)

[lit. 2, str. 173, 178]

W najbliższym sąsiedztwie w Krzeszówku (Neuen) - 2 km. od Krzeszowa osiedlił się o. Augustyn Kaczmarczyk - reformata i na początku 1947 r. otrzymał zatwierdzenie na stanowisko wikariusza substytuta dwóch sąsiadujących parafii: Nowe - (Neuen - Krzeszówek) i Kochanowo (Trautliebersdorf- Kochanów).

[lit. 13, str. 132]

1948

W 1948 roku, kiedy znacjonalizowano majątek, siostrom zostało zaledwie 5 ha ziemi w leżącym niedaleko Jawiszowie.

[lit. 29 str. 48]

W czwartą rocznicę utworzenie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 22 lipca 1944 roku odsłonięto w Krzeszowie pomnik stojący u wylotu drogi w kierunku Kamiennej Góry, na miejscu zburzonego wcześniej pomnika cesarza niemieckiego Wilhelma.

[lit. 59 str. 2]

1950

Dwa lata później (czyli w 1950 roku) UB przeprowadziło w klasztorze brutalną rewizję. Siostrom zabrano osobiste książki, a pozostałości muzealne zostały wywiezione.

[lit. 29 str. 48]

1952

O. Mateusz Skibniewski przekazał parafię 1.09.1952 r. o. Wacławowi Rutkowskiemu - franciszkaninowi kanwentualnemu, a po jego krótkim duszpasterzowaniu byli inni kapłani.

[lit. 13 str. 132]

1953

Klasztorna biblioteka wraz z archiwami licząca blisko 500 tys. tomów zostaje wywieziona do Wrocławia.

[lit. 1, str. 29]

1954

Do 1954 r. w klasztorze przebywał wraz z czterema braćmi zakonnymi ojciec Nikolaus Lutterotti.

[lit. 28]

Akcja "X-2" - w ciągu jednej nocy, 3 sierpnia 1954 roku, oddziały UB i milicji wtargnęły do domów zakonnych a siostry wywieziono do specjalnych obozów pracy (w ten sposób wysiedlono blisko 1500 sióstr a władze zagrabiły 323 obiekty należące do zakonów).
(czy ta akcja dotyczyła też w jakikolwiek sposób krzeszowskiego zakonu benedyktynek? tego nie wiem MG)

[lit. Bogumił Łoziński "Spadkobiercy niegodziwości" w: Gość Niedzielny 24 października 2010 str. 30]

1955

Od 1955 r. rozpoczęto zabiegi remontowo-konserwatorskie, które miały najpierw powstrzymać proces niszczenia a następnie poddać konserwacji wystrój przede wszystkim obydwu świątyń oraz Mauzoleum Piastów Śląskich. Następnie przeprowadzono ocenę konserwatorską ówczesnego stanu technicznego obiektów.

[lit. 28]

1956

Jak twierdzi Zbigniew Leszek, inicjator akcji w ramach której grupa zapaleńców z Izersko-Karkonoskiego Towarzystwa Kolarsko-Narciarskiego wytycza szlak rowej podróży Karola Wojtyły po ziemiach diecezji legnickiej, Karol Wojtyła przejechał na rowerze od Bolesławca, poprzez Lubomierz, Mirsk, Świeradów, Jelenią Górę, Krzeszów i przez Wałbrzych do Świdnicy. Na koszulce rowerzysty widocznego na zdjęciu czytamy napis "III rowerowa wyprawa śladami Ks. Karola Wojtyły po Dolnym Śląsku 1956-2008".

[źródło: Jędrzej Rams "Nasz szlak papieski" w: Gość Legnicki 14 września 2008 roku strona V]

Jedną z mniej znanych wypraw papieża z młodzieżą jest eskapada rowerowa z Bolesławca przez Jelenią Górę do Świdnicy. Doszło do niej we wrześniu 1956 roku.

[źródło: http://www.naszesudety.pl/?p=artykulyShow&iArtykul=3397]

Parafia Krzeszów jest parafią małą, liczy bowiem 1600 wiernych. Była ona do 1956 roku obsługiwana przez Benedyktynów, później czasowo został mianowany proboszczem ksiądz świecki (...)

[lit. 60, str. 339]

W grudniu 1956 roku Rada Państwa wydała dekret zgodnie z którym nawet obsadzenie proboszcza parafii wymagało zgody właściwych organów państwowych.

[lit. 61]

1957

(...) do 1957 roku opiekę duszpasterską nad parafią w Krzeszowie oraz nad tamtejszymi kościołami sprawowali (...) benedyktyni.

[lit. 60, str. 336]

W 1957 r. przyjął probostwo ks. Stanisław Wypych - kapłan diecezji wrocławskiej.

[lit. 13, str. 132]

1958

W 1957 r. przyjął probostwo ks. Stanisław Wypych - kapłan diecezji wrocławskiej, po roku pojawia się sercanin ks. Maksymilian Taudul, benedyktyn - o. Kazimierz Radkiewicz (1958 r.)

[lit. 13, str. 132]

Inż. Wojdoń od tego roku rozpoczął obserwcję peknięć w ścianach kościoła św. Józefa.

[lit. 28]

1959

Zespół klasztorny p. w. Wniebowzięcia NM Panny został decyzją Wojewódzkiego Konserwatora zabytków wpisany do rejestru zabytków dawnego województwa wrocławskiego w 1959 r. W skład przedmiotowego zespołu oprócz kościoła pocysterskiego i budynków klasztornych zalicza się kościół parafialny św. Józefa, tzw. Dom Gościnny, oraz kaplice Kalwarii znajdujące się w obrębie muru klasztornego i poza nim.

[lit. 28]

Postępowanie procesu niszczenia dachów, szczególnie kościoła klasztornego. Zdjęcie archiwalne z 1959 r. ukazuje już ogromne uszkodzenie dachu i rynien wokół kościoła. Brak bieżących remontów powodował występowanie coraz większych przecieków i zawilgocenia, przede wszystkim w partiach ościeży okiennych oraz na emporze wieży północnej.

[lit. 28]

Biskup Ordynariusz Wrocławski Bolesław Kominek w roku 1959 chciał powierzyć krzeszowską parafię Zgromadzeniu Księży Sercanów posiadającym swoją siedzibę w Sokółce powiat Kłodzko. Proponowani Księża Sercanie przybyli do kraju w 1946 roku jako repartianci z Francji. Jednak Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu nie wyraziło na to zgody, gdyż jej zdaniem oznaczałoby to przekształcenie parafi świeckiej na zakonną. Biskup Kominek w odwołaniu się od negatywnej decyzji powoływał się w październiku 1959 roku na fakt, że do chwilii obecnej parafię w Krzeszowie obsługują księża zakonni.

[lit. 60]

(...) lokalna kolejka do Krzeszowa została tuż przed II Wojną Światową zelektryfikowana (...) infrastruktura została zdemontowana i wywieziona do Związku Radzieckiego w ramach łupu wojennego (...) pod koniec lat 50. ubiegłego wieku zamarł ruch na trasie do Okrzeszyna (...)

[lit. 75]

1960

Administrator Apostolski Śląska, który w 1946 roku powierzył duszpasterstwo krzeszowskiej parafii benedyktynom z Tyńca, w 1960 roku przekazuje je księżom diecezjalnym.

[lit. 3, str. 9]

W Krzeszowie pojawiają się dwaj kapłani diecezjalni: ks. Marian Mościński (1960 r.) oraz ks. Eugeniusz Sepko.

[lit. 13, str. 132]

1961

Zdjęcie z 1961 r. ukazuje bardzo już zniszczony gzyms pilastra empory wieży północnej kościoła klasztornego.

[lit. 28]

1963

W dokumentacji z 1963 r. odnotowana jest konserwacja kościoła klasztornego dotycząca obrazów "Św. Franciszek i zaśnięcie Panny Marii".

[lit. 28]

1965

W 1965 r. po licznych alarmujących informacjach o złym stanie technicznym mauzoleum, zlecono badania mikrobiologiczne oraz geologiczne i inżynierskie w celu ustalenia przyczyn pojawienia się ogromnej wilgoci na powierzchni murów w dolnych partiach oraz na ścianach w podziemiu kaplicy Piastów. Wnioski badającego zalecały odwodnienie budowli oraz przesuszenie murów metodą elektroosmozy. Cennym wynikiem tych badań było ustalenie rodzaju szarobiałych nalotów na malowidłach ściennych. Badania wykazały, że taki nikły nalot występujący w różnych partiach malowideł ściennych w mauzoleum i w obu kościołach powodowany jest przez bakterie - promieniowce Actinomycetes. Zahamowanie rozwoju promieniowcow na malowidłach wymagało obniżenia zawilgocenia budowli, podstawowej przyczyny ich rozwoju. Kompleksowe prace mające na celu całkowitą wymianę dotychczasowego pokrycia dachowego planował Urząd Konserwatorski już w 1965 r.

[lit. 28]

1966

Notatka służbowa z inspekcji konserwatorskiej w listopadzie 1966 r. donosi, iż poważnej dewastacji uległa przyległa do mauzoleum kaplica Grobu Świętego. Złe odprowadzenie wód opadowych spowodowało tzw. osiadanie i ruchy ścian, w związku z tym pękło sklepienie na całej długości. Spękanie sklepień i nadproży stwierdzono również w najstarszej części klasztoru. Kompleksowe prace mające na celu całkowitą wymianę dotychczasowego pokrycia dachowego planował Urząd Konserwatorski już w 1965 r. Ostatecznie prace dekarskie przy wymianie pokrycia górnej części dachu mansardowego kościoła rozpoczął w 1966 r. Wrocławski Oddział PP PKZ. Zmieniono wtedy pokrycie łupkiem na blachę cynkową, traktując je jako tymczasowe. Jednocześnie prowadzono roboty w części niższej dachu, gdzie usiłowano naprawić nieszczelne pokrycie dachówki. Z zachowanej korespondencji wynika, że prace te były mało efektywne, ponieważ ostry klimat i wiatry wiejące w tych okolicach przy tak stromym dachu wyrządzały liczne szkody w już naprawionych połaciach. W sumie remont zupełnie nie spełnił swego zadania. Na sklepieniu nawy i empor oraz na drewnianej konstrukcji dachu w dalszym ciągu zbierała się woda deszczowa.

[lit. 28]

Ze względu na ogromne zagrożenie zniszczeniem polichromii ściennych już w latach 1966-1968 prowadzono konserwację malowideł i wyprawy sztukatorskiej w czterech emporach południowej nawy bocznej kościoła klasztornego.

[lit. 28]

1967

Protokół komisji konserwatorsko-budowlanej z 10 maja 1967 r. stwierdza, że na malowidłach empory pd., przy których prowadzone były prace konserwatorskie w 1966 r., widoczne są wykrystalizowane sole mineralne i nowe złuszczenia warstwy malarskiej. W czasie silnego deszczu 5 sierpnia 1967 r. powstał rozległy zaciek na sklepieniu kopuły transeptu od strony północnej. Wobec bezskuteczności prowadzonych robót w 1969 r. ówczesny Konserwator polecił nakryć dach części niższej blachą miedzianą. Wiele cennych uwag o stanie zespołu klasztornego w 1967 r. zawiera "Sprawozdanie z badań stanu architektury opactwa w Krzeszowie" opracowane przez prof. Tadeusza Broniewskiego, który zwrócił uwagę na bardzo nieszczelne okna w kościołach i mauzoleum. Jako podstawowe źródło zniszczeń sprawozdawca wymienił silne zawilgocenie budowli. Również interesujące dane obrazujące tragiczny stan kościoła zawiera protokół specjalnie powołanej Komisji ZMiOZ w dniu 4 listopada 1967 r. Ustalono wtedy "poważne, nieodwracalne uszkodzenia dużych partii warstwy malarskiej i sztukaterii. Straty te powstały w wyniku wieloletnich przecieków deszczu".

[lit. 28]

1968

Nierzadko powracano do obiektów, przy których prowadzono już wcześniej remont: m.in. w roku 1968 w wyniku dokładniejszego przeglądu stanu technicznego dachu stwierdzono konieczność podjęcia natychmiastowych działań związanych z wymianą elementów więźby, która okazała się zniszczona w 70%. Powyższe prace prowadzić musiano bardzo ostrożnie, by nie zniszczyć nowego pokrycia blachą miedzianą.

[lit. 28]

Ze względu na ogromne zagrożenie zniszczeniem polichromii ściennych już w latach 1966-1968 prowadzono konserwację malowideł i wyprawy sztukatorskiej w czterech emporach południowej nawy bocznej kościoła klasztornego.

[lit. 28]

W 1968 r. restaurowano obrazy w kościele klasztornym: "Sybitle i Prorocy" z ołtarza w północnym ramieniu transeptu oraz obrazy "Św. Anna czcząca Marię", "Rodowód Chrystusa" i "Św. Franciszek Ksawery".

[lit. 28]

Wykonano poważne prace przy stallach A. Dorazila usytuowanych w transepcie kościoła, prowadzone w latach 1968 - 1969 przez zespół konserwatorów pod kierownictwem Stanisława Filipiaka.

[lit. 28]

1969

Pod koniec 1969 r. pojawiły się spękania w murze północnym i południowym kościoła w czterech osiach okien.

[lit. 28]

1970

Od 1970 roku duszpasterstwo w krzeszowskiej parafii zostało powierzone cystersom z opactwa w Wąchocku.

[lit. 3, str. 9]

Do roku 1970 funkcje duszpasterskie przy parafii Krzeszów spełniali duszpasterze diecezjalni i zakonni. Od 1970 roku duszpasterzami i kustoszami Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej w Krzeszowie są Ojcowie Cystersi przybyli z Opactwa w Wąchocku.

[lit. 17, str. 32]

Najdłużej, bo od 1970 r. do tego czasu pracują cystersi, którzy bez dochodzenia własności prowadzą duszpasterstwo parafialne i pielgrzymkowe zlecane przez Władze Diecezjalną oraz częściowo nadzorują remonty zabytkowych obiektów.

[lit. 13, str. 132]

Do opactwa w Krzeszowie po 156 latach przybyli ponownie cystersi. Byli to trzej zakonnicy z opactwa cystersów w Wąchocku: Albert Siwek, Wawrzyniec Jura oraz Bazyli Szczepanek. Proboszczem Krzeszowa zostaje A. Siwek.

[lit. 1, str. 29]

W 1970 roku siostry benedyktynki otrzymują akt własności skrzydła klasztornego.

[lit. 4, str. 9]

Niekorzystne usytuowanie (las, zmienny poziom wody) i brak bieżących remontów sprawiły, że na początku lat 70 XX w. pawilon w Betlejem był na granicy ruiny.

[lit. 28]

Na skutek przecieków należało niezwłocznie rozpocząć w 1970 r. prace w kościele klasztornym. Konserwację dekoracji rzeźbiarsko-architektonicznej prowadzono wokół otworów okiennych w czterech emporach nawy północnej oraz obramieniach i wysklepkach dwóch empor w północnym ramieniu transeptu.

[lit. 28]

W 1970 r. ratowano "Św. Józefa z Dzieciątkiem" i "Św. Bernarda" z ołtarza w południowym transepcie. W tym samym roku zabezpieczono obraz "Wniebowzięcia NMP" z ołtarza. W latach 1970-1973 prowadzona była konserwacja czterech obrazów ołtarzowych z kaplic prezbiterium: "Cud w katedrze w Speyer", "Śmierć św. Benedykta", "Św. Jan Chrzciciel" i "Męczeństwo św. Macieja".

[lit. 28]

Drugi w hierarchii zbytek Krzeszowa, mieści najwspanialsze dzieło Michała Willmanna - malowidła ścienne. Z kart ewidencji zabytku wynika, że w 1970 r. nie stwierdzono większych uszkodzeń czy zniszczeń.

[lit. 28]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.471 osób.

[lit. 10, str. 172]

(...) postanowiono rozpocząć rozmowę z kardynałem Bolesławem Kominkiem, ówczesnym ordynariuszem rozległej wówczas diecezji wrocławskiej (...) na rozmowę do Wrocławia opat Benedykt Matejkiewicz udał się z o. Baldwinem Zientarą i o. Alberykiem Siwkiem (...) po wojnie [Krzeszów] mieli benedyktyni z Tyńca, o. Mateusz Skibniewski był tam proboszczem zaraz po wojnie, później byli tam sercanie, następnie po nich przejęła opiekę diecezja z księdzem Eugeniuszem Sepką (...) decyzja zapadła, ojciec opat przedstawił trzech kandydatów: o. Alberyka jako proboszcza o. Wawrzyńca Jurę i o. Bazylego Szczepanka jako wikarych, ksiądz kardynał wszystkich zatwierdził i cystersi powrócili do cysterskich dóbr w 1970 roku by znów rozpocząć pracę duszpasterską na krzeszowskiej ziemi.

[lit. 58, str. 46, 47]

1971

Po Albercie Siwku proboszczem Krzeszowa zostaje Wawrzyniec Jura.

[lit. 1, str. 29]

Po roku czasu obecności w Krzeszowie o. Alberykowi władze państwowe odblokowały wyjazd na zachód i otrzymał paszport (...) Wyjechał, a funkcję proboszcza w zastępstwie za zgodą biskupa ordynariusza pełnił o. Wawrzyniec Jura z o. Bazylim jako wikarym.

[lit. 58, str. 49]

1972

Po Wawrzyńcu Jurze proboszczem Krzeszowa zostaje Tadeusz Ziomek. {ale w lit. 58 znajdziemy informację, że o. Tadeusz Ziomek został proboszczem dopiero w roku 1974 MG}

[lit. 1, str. 29]

Po upływie roku od wyjazdu o. Alberyka został skierowany na proboszcza o. Anzelm Wojciechowski (...) do remontów nie miał daru, dlatego prace o charakterze gospodarczym i remontowym zlecił o. Wawrzyńcowi, który do tych spraw miał złote ręce (...) rozpoczęto białkowanie kościoła Matki Bożej (...) o. Wawrzyniec ciężko zachorował na zapalenie opon mózgowych, został odwołany do Wąchocka (...) zmarł w przeciągu roku od wyjazdu.

[lit. 58, str. 49]

1973

Od 1970 do 1973 r. ratowano malowidła kościoła klasztornego: w emporach nawy północnej, na sklepieniach kaplic oraz trzech kompozycji na sklepieniu pod emporą organową.

[lit. 28]

W latach 1970-1973 prowadzona była konserwacja czterech obrazów ołtarzowych z kaplic prezbiterium: "Cud w katedrze w Speyer", "Śmierć św. Benedykta", "Św. Jan Chrzciciel" i "Męczeństwo św. Macieja". Niestety na skutek warunków klimatycznych, obrazy te po kilku latach ponownie pokrył nalot promieniowców.

[lit. 28]

Wojdon ujawnił, że obserwuje powstałe rysy w ścianach kościoła św. Józefa od 1958 r. W 1973 r. szczeliny te zostały przez niego zinwentaryzowane. Przez tak długi okres obserwacji nie zauważył, by się powiększały. W związku z tym postawił hipotezę, iż spękania te powstały w odległym czasie. Za niezbędne uznał wykonanie wiotkiego kotwienia kościoła ściągami stalowymi w kierunku podłużnym i poprzecznym. Z powyższą opinią zgodził się również opiniujący dokumentację inż. Flonan Nadolski.

[lit. 28]

W roku 1973 Krzeszów przestał być siedzibą gromady w powiecie kamiennogórskim (od 1945 roku) i stał się (do 1975 roku) siedzibą gminy w powiecie kamiennogórskim.

[lit. 10, str. 172]

1974

O. Anzelm został skierowany do seminarium w Koszalinie (...) O. Bazyli został skierowany do pracy duszpasterskiej w diecezji koszalińskiej [parafia Tychów](...) Do Krzeszowa od września 1974 roku został skierowany na proboszcza o. Tadeusz Ziomek a jako wikarzy o. Augustyn Węgrzyn i o. Baldwin Ziętara.

[lit. 58, str. 49]

W latach 1974-1990 firma INCO z Wrocławia wykonała do kościoła klasztornego stalowe ramy okienne oraz przeszklenie okien na szkło antyczne oprawione w ołów.

[lit. 28]

Od 1974 r. przystąpiono do konserwacji malowideł ściennych przy wejściu głównym kościoła klasztornego na ścianie zachodniej pod chórem organowym. Z malowideł usunięto warstwy promieniowców, soli, przemalowań i tynków pokrywających powierzchnię, zlikwidowano rozwarstwienia tynków, usunięto stare łaty i kity, ubytki wypunktowano temperą.

[lit. 28]

1975

W roku 1975 Krzeszów przestał być siedzibą gminy w powiecie kamiennogórskim (od 1973 roku) i stał się (do 1976 roku) siedzibą gminy w województwie jeleniogórskim.

[lit. 10, str. 172]

O. Baldwin Ziętara przybył [do Krzeszowa] po roku, ponieważ przebywał wtedy jeszcze w Stanach Zjednoczonych.

[lit. 58, str. 49, 50]

1976

Początek prac konserwacji pawilonu w Betlejem przeprowadzonej w latach 1976-1991. W 1976 r. opracowano wstępną dokumentację, na zlecenie WKZ, konserwacji elementów kamiennych fasady kościoła klasztornego.

[lit. 28]

W roku 1976 Krzeszów przestał być siedzibą gminy w województwie jeleniogórskim (od 1975 roku) i stał się (do 1990 roku) wsią w gminie Kamienna Góra w województwie jeleniogórskim.

[lit. 10, str. 172]

1977

Tadeusz Ziomek przestaje być proboszczem Krzeszowa. //Skoro Baldwin Ziętara zostaje proboszczem dopiero w 1980, to kto jest nim w latach 77-80 ? // {w lit. 58 o. Augustyn Węgrzyn twierdzi, że o. Ziomek był proboszczem do 1980 roku MG}

[lit. 1, str. 29]

O. Bruno Studeny przebywał w klasztorze krzeszowskim w latach 1919 - 1977.

[lit. 13, str. 131]

W latach 1977 i 1978 w ramach kontynuacji prac konserwatorskich kościoła klasztornego wykonano zabiegi przy dekoracji w południowej i północnej emporze prezbiterium. Po wstępnym oczyszczeniu z kurzu zdjęto wielowarstwowe pobiały, usunięto cementowe łaty i plomby, przyklejono rozluźnione i oderwane części, wykonano zastrzyki wgłębne w spękanym wystroju rzeźbiarskim. Uzupełniono ubytki i całe fragmenty wystroju zaprawą wapienno-piaskową oraz wykonano scalenia kolorystyczne. Panująca wilgoć spowodowała od końca lat 50-tych rozwój pleśni ujawniającej się w postaci białoszarego nalotu na powierzchni obrazów ołtarzowych. Dlatego ówcześni wojewódzcy konserwatorzy zabytków zlecali przez kolejne lata prowadzenie zabiegów konserwatorskich.

[lit. 28]

Letni pawilon w Betlejem był przez wiele lat po wojnie opuszczony oraz nie konserwowany, w związku z czym doznał w latach 60. i 70. wielu uszkodzeń i do momentu prac zabezpieczających w 1978 r. był znacznie zniszczony. Główne uszkodzenia więźby, odeskowania wewnętrznego oraz malowideł powstały z powodu przecieków. W 1977 r. w ramach robót zabezpieczających pawilon, wokół ścian zbudowano na dnie opróżnionego zbiornika wodnego rusztowanie drewniane, oszalowane powyżej kolumn galerii szczelnym deskowaniem. Ponad istniejącym dachem pawilonu zbudowano tymczasowe zadaszenie, które miało chronić obiekt do czasu kapitalnego remontu. W latach 1982-1991 prace objęły wymianę podwalin części zniszczonej konstrukcji ryglowej ścian i pokrycia dachowego na nowy gont, wykonanie stolarki okiennej i drzwiowej. Równolegle trwały prace konserwatorskie przy 16 obrazach olejnych zdobiących ścianki latarni i oktogonalny strop oraz przy malowidłach ściennych położonych bezpośrednio na deskach ścian wewnętrznych. Prace wykonywał konserwator E. Kosakowski.

[lit. 28]

Inżynier Wojdon, autor opracowania o stanie technicznym kościoła św. Józefa, zwrócił w 1977 r. uwagę na niepokojące pękanie ścian kościoła. Opisał rozległe pionowe spękania na całej wysokości. Postawił diagnozę, że ich przyczyną jest nierównomierne osiadanie ścian wynikłe z permanentnego podmywania fundamentów przez nieszczelną opaskę, którą tworzył pas płyt z piaskowca. W trakcie inspekcji płyty były przemieszczone i odsunięte od ścian. Ściany w przyziemiu wykazywały znaczne zawilgocenie. Na zewnątrz najbardziej uszkodzony był szczyt elewacji frontowej, z którego odpadały pojedyncze cegły i kawałki kamiennych gzymsów. Na skutek nieszczelności w pokryciu dachu i oknach w kościele wzrósł stopień zawilgocenia.

[lit. 28]

1978

Po opracowaniu w 1976 r. wstępnej dokumentacji na zlecenie WKZ, PP PKZ w Toruniu rozpoczęły w 1978 r. konserwację elementów kamiennych fasady. W programie prac ujęto usuwanie nawarstwień i wtórnych farb z powierzchni kamienia, usuwanie starych kitów cementowych i wypełnianie pustych przestrzeni nowym materiałem o właściwościach zbliżonych do kamienia. Wskutek działania czynników atmosferycznych nastąpiła dezintegracja powierzchowna kamienia prowadząca do powstania ubytków i zatarcia pierwotnej obróbki kamieniarskiej. Biorąc to pod uwagę, zastosowano metodę hydrofobizacji i wzmocnienia struktury kamieni przez nasączenie roztworem żywicy epoksydowej.

[lit. 28]

Jak wynika ze sprawozdania z badań mikrobiologicznych w kościele św. Józefa za okres trzech kwartałów 1978 r. już wtedy część malowideł pokrywał nalot dający wrażenie gęstej mgły, zacierającej rysunek obrazu i rozmazującej ostrość barw. Najwyraźniej występowało to na malowidłach znajdujących się pod emporą muzyczną, to jest na "Śmierci Józefa" i na ścianach prezbiterium ze sceną "Pokłonu Trzech Króli".

[lit. 28]

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.480 osób.

[lit. 10, str. 172]

1979

Po interwencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Jeleniej Górze w 1979 r. parafia w Krzeszowie zleciła inż. Franciszkowi Sobańskiemu opracowanie orzeczenia technicznego i programu prac zabezpieczających dla kościoła św. Józefa. Autor dokumentacji ustalił, że rysy i spękania występują w miejscach starych fundamentów kościoła św. Andrzeja i wynikają z niewłaściwego, bo bezpośredniego oparcia obecnych ścian na istniejących murach fundamentowych. Fragmenty starych murów wykonane są z kamienia na zaprawie wapiennej.

[lit. 28]

1980

Proboszczem Krzeszowa zostaje Baldwin Ziętara. // Uczył mnie religii, pamiętam :-) //

[lit. 1, str. 29]

Po sześciu latach pracy o. Tadeusz został przeniesiony na stanowisko proboszcza do Wąchocka, a proboszczem w Krzeszowie został o. Baldwin Ziętara. (...) Zawarto porozumienie pomiędzy konserwatorem wojewódzkim a biskupem wrocławskim, że strona kościelna wyremontuje kościół św. Józefa i kaplice Drogi Krzyżowej, a ze strony państwa Krzeszów może liczyć na remont kościoła Matki Bożej. Kościół Matki Bożej był już wsześniej obstawiony rusztowaniami. Dach więc szybko pokryty został blachą miedzianą, jednak przy tej pracy wyrządzono dużo szkody. Z góry zrzucano deski i belki, które spadały na zabytkowe pomniki. Przez odkryty i niezabezpieczony dach lała się woda powodując uszkodzenia fresków.

[lit. 58, str. 53]

Ostatecznie konstrukcje więźby nad nawami południowymi i północnymi kościoła klasztornego naprawiono w 1980 r.

[lit. 28]

1982

Początek prac przy wymianie instalacji odgromowej kościoła klasztornego. Początek remontu więźby hełmów wież, naprawy pokrycia z miedzi oraz rekonstrukcja liści - wolut kopuły południowej.

[lit. 28]

1983

Początek trwających do 1992 prac tynkarsko-malarskich na fasadzie frontowej, elewacji południowej i północnej kościoła klasztornego. Prace wykonywały początkowo PP PKZ.

[lit. 28]

1984

Koniec remontu więźby hełmów wież, naprawy pokrycia z miedzi oraz rekonstrukcja liści - wolut kopuły południowej.

[lit. 28]

Zgodnie z sugestią projektanta Wojewódzki Konserwator Zabytków w Jeleniej Górze polecił w kościele św. Józefa wymienić dotychczasową dachówkę na pokrycie z blachy miedzianej oraz wykonanie rynien i rur spustowych. Dokumentacja zawiera również opis bardzo rozległych uszkodzeń tynków na elewacji frontowej i bocznych ścianach klatek schodowych. Zniszczenia zostały spowodowane m. in. zaciekami z gzymsów, gdzie powstały duże ubytki w pokryciu z dachówki. Pokrycie zwieńczenia attyk ściany frontonu było całkowicie zniszczone. Okna miały uszkodzenia w drewnie jak i w oszkleniu. Ostatecznie parafia przystąpiła do prac remontowych obejmujących skotwienie murów, naprawę więźby dachowej, wymianę pokrycia, rynien i rur spustowych oraz tynków dopiero w 1984 r.

[lit. 28]

1986

Koniec prac przy wymianie instalacji odgromowej kościoła klasztornego.

[lit. 28]

Równolegle z pracami budowlanymi zespół z Torunia pod kierownictwem W. Rutkowskiego prowadził prace konserwatorskie przy kamiennych detalach występujących na elewacjach świątyń, zakończone w 1986 r. W ich trakcie zastosowano tzw. tynk szlachetny, zrekonstruowano mocno zniszczone głowice kapiteli pilastrów oraz metalowy krzyż wieńczący attykę fasady. Niestety na skutek nieusunięcia pomostów z rusztowań przed nadejściem jesiennych deszczy nastąpiło silne nasączenie wodą odsłoniętego po zbiciu tynków muru. W konsekwencji wilgoć poprzez ścianę dotarta do malowideł ściennych przedstawiających "Siedem smutków św. Józefa".

[lit. 28]

1987

Po Baldwinie Ziętarze proboszczem Krzeszowa zostaje Augustyn Węgrzyn.

[lit. 1, str. 29]

O. Baldwin czuł się zmęczony, zaczynał obawiać się o swoje zdrowie (...) po rozmowie o. Baldwina z biskupem H. Gulbinowiczem biskub wezwał o. Augustyna Węgrzyna i zapytał, czy podjąłby się on ratowania Krzeszowa (...) a następnie po jego zgodzie zwrócił się do opata aby przedstawił go na proboszcza w Krzeszowie (...) od września 1987 roku o. Augustyn Węgrzyn rozpoczął drugi okres swojego życia w Krzeszowie jako proboszcz.

[lit. 58, str. 54]

1988

Liczba mieszkańców Krzeszowa to 1.474 osoby.

[lit. 10, str. 172]

1989

W 1989 r. rozpoczęto badania chemiczne oraz próby usuwania nalotów pleśni na obrazie "Śmierć św. Józefa" w kościele św. Józefa.

[lit. 28]

Był rok 1989 i kościół św. Józefa został skończony , a świątynia Matki Bożej Łaskawej dalej obita rusztowaniami i czekała. Robotnicy z państwowego PKZ-u całymi miesiącami nudzili się nic nie robiąc.

[lit. 58 str. 59]

1990

W latach 1974-1990 firma INCO z Wrocławia wykonała do kościoła klasztornego stalowe ramy okienne oraz przeszklenie okien na szkło antyczne oprawione w ołów.

[lit. 28]

Prowadzone są prace tynkarsko - malarskie na fasadzie frontowej, elewacji południowej i północnej kościoła klasztornego, wykonywane początkowo przez PP PKZ, a od roku 1990 przez parafię rzym.-kat. w Krzeszowie pod merytorycznym nadzorem WKZ w Jeleniej Górze. Na podkreślenie zasługuje rola obecnego proboszcza O. Augustyna Węgrzyna, który podjął się zorganizowania brygady remontowej w celu zakończenia przerwanych prac. Z powodu słabej odporności farb krajowych zrezygnowano z początkowego malowania na rzecz kładzenia tzw. tynków szlachetnych.

[lit. 28]

Zwrócono się do krzeszowskiego proboszcza z prośbą o remont kościoła Matki Bożej - zgodził się pod warunkiem, że ministerstwo zagwarantuje fundusze (...) rusztowania na kościele MBŁ stały już 20 lat

[lit. 58 str. 60]

1991

W 1991 roku ministerstwo jednostronnie zerwało umowę [dotyczącą finansowania prac przy elewacji kościoła MBŁ] tłumacząc się, że nie ma pieniędzy

[lit. 58 str. 60]

W ramach konserwacji przeprowadzonej w latach 1976-1991 pawilon w Betlejem został zabezpieczony przez nakrycie prowizoryczną obudową (PP PKZ O. Wrocław), wymienione zostały uszkodzone elementy konstrukcji i pokrycia oraz zrekonstruowany pomost (inż. A. Bil). Malowidła na stropie uszkodzone zostały w wyniku pracy drewna zmieniającego swą objętość przy wahaniach wilgotności. Dla wyeliminowania przyczyn zniszczenia płótna podobrazia konieczne stało się odklejenie obrazów ze stropu i odizolowanie ich od desek. Przeniesiono je na podłoża kompozytowe i zamontowano w pierwotnym miejscu. Malowidła na ścianach zakonserwowane zostały in situ: drewniane podłoże poddano impregnacji, z lica usunięto przemalowania a liczne ubytki zostały uzupełnione. Prace konserwatorskie przy wystroju malarskim wykonane zostały pod kierunkiem Edwarda Kosakowskiego. W ostatniej fazie prac uczestniczyła firma AC Konserwacja Zabytków s.c. A.Piotrowski-E.Kosakowski.

[lit. 28]

W latach 1991-1993 Wojewódzki Konserwator Zabytków był zmuszony ponownie zlecić prace konserwatorskie przy polichromii sklepienia górnej empory nawy północnej.

[lit. 28]

Równolegle z innymi pracami, ze środków Generalnego Konserwatora Zabytków, prowadzone są od 1991 r. prace przy bardzo zniszczonych polichromiach J. W. Neunhertza w glifach okiennych południowego i północnego transeptu, prezbiterium i nawy oraz na sklepieniach nad emporami. Kierownikiem zespołu konserwatorskiego jest Maria Lelek.

[lit. 28]

1992

25 marca Jan Paweł II bullą TOTUS TUUS POLONIAE POPULUS ustanawia Diecezję Legnicką. Pierwszy Biskup Legnicki Tadeusz Rybak ogłasza Krzeszów głównym Sanktuarium Maryjnym diecezji.

[lit. 1, str. 6, 29]

[lit. 3, str. 4]

Od roku 1992 pracami konserwatorskimi w kościele św. Józefa kieruje mgr Wiktoria Anna Hermanowicz z Krakowa.

[lit. 28]

Rozpoczęte w 1983 roku prace elewacyjne przy kościele klasztornym ostatecznie zakończono w 1992 r.

[lit. 28]

W 1992 r. obchodzono uroczystości 700-lecia obecności cystersów w Krzeszowie.

[lit. 19, str. 188-193]

1993

W latach 1991-1993 Wojewódzki Konserwator Zabytków był zmuszony ponownie zlecić prace konserwatorskie przy polichromii sklepienia górnej empory nawy północnej. Prace prowadziła konserwator Maria Lelek.

[lit. 28]

1994

W roku 1994 rozpoczęto w pełnym zakresie prace konserwatorskie przy ołtarzu głównym. Stan polichromii był bardzo zły a ubytki w złoceniach sięgały 85%. Przetarg na prace wygrała firma REN - KON z Jeleniej Góry. Kierownikami zespołu a także wykonawcami były konserwatorki dzieł sztuki: Anna Hermanowicz i Maria Lelek. W trakcie konserwacji ołtarza został rozszerzony program zabiegów o konserwację polichromii na sklepieniu ponad ołtarzem.

[lit. 28]

1996

5 stycznia Ojciec Święty Jan Paweł II pobłogosławił w Watykanie kopię obrazu Matki Bożej Krzeszowskiej. 25 marca rozpoczyna się peregrynacja kopii Obrazu do wszystkich kościołów parafialnych i filialnych Diecezji Legnickiej.

[lit. 1, str. 29]

Od 1996 roku Ewa Kuśnierz na nowo konserwowała obraz krzeszowskiej Madonny.

[lit. 3, str. 20]

Prace konserwatorskie w Mauzoleum rozpoczęto w 1996 r. od dokładnego przebadania obiektu. W ramach międzynarodowego projektu ENVIART finansowanego przez Unię Europejską z udziałem naukowców z Uniwersytetu w Hamburgu, Akademii Sztuki Stosowanej w Wiedniu, Królewskiego Instytutu Dziedzictwa Kulturowego w Brukseli oraz Polskiej Akademii Umiejętności, dogłębnie zbadany został wystrój ze sztucznego marmuru i określone mechanizmy jego destrukcji. Prace konserwatorskie finansowane były w części przez Fundację Współpracy Polsko - Niemieckiej, a obecnie absyda północno - wschodnia w całości finansowana jest ze środków Generalnego Konserwatora Zabytków. Prace prowadzone są przez firmę AC Konserwacja Zabytków z Krakowa pod kierunkiem E. Kosakowskiego i A. Piotrowskiego. Zespół konserwatorski prowadzi J. Adamowicz. Konserwacją objęte są wszystkie elementy bogatego wystroju Mauzoleum.

[lit. 28]

1997

2 czerwca Ojciec Święty Jan Paweł II podczas swojego pobytu w Legnicy koronuje Madonnę Krzeszowską. 17 sierpnia ma miejsce w Krzeszowie uroczysta intronizacja ukoronowanego obrazu MB Łaskawej w obecności Prymasa Polski Kardynała Józefa Glempa, Metropolity Wrocławskiego Kardynała Henryka Gulbinowicza, Biskupa Legnickiego Tadeusza Rybaka i wielu innych Księży Biskupów.

[lit. 1, str. 6]

Jak wspomina ówczesny proboszcz Augustyn Węgrzyn: "Po uroczystościach intronizacyjnych dostojni goście z biskupami poszli na uroczysty obiad (...) ja poszedłem z chętnymi odprawiać do kolejnych kaplic Drogę Krzyżową. Taką rolę wyznaczył mi ordynariusz. (...) Obiad nie bardzo by mi smakował, gdyż na uroczystościach była cisza o cystersach, jakby ich tu nigdy nie było; nikt o ich ciężkiej pracy i zaangażowaniu w ratowanie dziedzictwa nie wspomniał nawet słowem."

[lit. 58, str. 61]

W tym roku przeprowadzono również konserwację organów w kościele św. Józefa.

[lit. 1, str. 38]

W 1997 r. w związku z koronacją obrazu Matki Bożej Łaskawej przeprowadzono jego konserwację. Prace sfinansowała Kuria Legnicka a wykonawczynią została Ewa Kuśnierz. Również z tej okazji Wojewódzki Konserwator Zabytków zlecił konserwację srebrnej trybowanej ramy wykonanej w 1735 r. przez Benedykta Hentschla. Ramę odnowił złotnik z Pakoszowa koło Jeleniej Góry - Zbigniew Bogacki.

[lit. 28]

Od roku 1997 prace w kościele św. Józefa prowadzone są (poprzedzone szczegółowymi analizami) przy użyciu środków dezynfekcyjnych stosowanych w chemii szpitalnej. Są to środki odkażające o bardzo szerokim spectrum działania, które z istoty swojej nie szkodzą ani konserwatorom z nimi pracującymi, ani zwiedzającym kościół.

[lit. 28]

1998

Papież Jan Paweł II wyróżnił świątynię pw. Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie nadając jej w roku 1998 tytuł i godność Bazyliki Mniejszej, zaś dzień 2 czerwca został ustanowiony w Diecezji Legnickiej dniem wspomnienia Matki Boskiej Łaskawej.

[lit. 3, str. 4]

Kościół Wniebowzięcia NMP został podniesiony przez papieża Jana Pawła II do godności bazyliki mniejszej w dniu 18 IV 1998 roku . Oficjalne uroczystości nadania tytułu odbyły się 29 VIII 1998 roku.

[lit. 54, str. 13]

2003

"Tuż przed świętami Bożego Narodzenia (...) proboszczem krzeszowskiej parafii został ksiądz Włodzimierz Gucwa, przez ostatnie trzy lata kustosz tutejszego sanktuarium". Tak czytamy w artykule Mirosława Jarosza który ukazał się w styczniu 2007 roku a dotyczył wydarzeń z grudnia 2006 roku - więc jeśli ks. Włodzimierz Gucwa w momencie kiedy został krzeszowskim proboszczem od trzech lat był kustoszem tutejszego sanktuarium, to musiał nim zostać właśnie w roku 2003.

[źródło: dodatek do Gościa Niedzielnego: Gość Legnicki z dnia 21 stycznia 2007 roku strona IV]

2004

Decyzją prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego opactwo cystersów w Krzeszowie zostało ogłoszone 18 kwietnia 2004 roku, podczas obchodów międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, pomnikiem historii.

[lit. Regionalny Tygodnik Informacyjny, 29 kwietnia 2004, str. 5]

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego z dnia 14 kwietnia 2004 roku uznaje się za pomnik historii "Krzeszów - opactwo cystersów".

[lit. Dziennik Ustaw nr 102 poz. 1057]

26 kwietnia 2004 roku, w Sali Rycerskiej klasztoru sióstr benedyktynek w Krzeszowie, podpisano porozumienie w sprawie utworzenia "Szlaku Cysterskiego na Dolnym Śląsku". Szlak połączy obiekty w Bardzie, Henrykowie, Kamieńcu Ząbkowickim, Lubiążu, Trzebnicy i Krzeszowie. Przewodniczącym konsorcjum został wybrany wójt gminy Kamienna Góra, Stanisław Szmajdziński.

[lit. Regionalny Tygodnik Informacyjny, 29 kwietnia 2004, str. 5]

27 lipca 2004 roku eksperci UNESCO oglądają Krzeszów. Specjalna grupa ekspertów UNESCO przyjechała do Krzeszowa, aby zweryfikować polski wniosek o wpisanie tamtejszego sanktuarium na listę światowego dziedzictwa kulturowego. Krzeszów, nazywany perłą baroku, leży na terenie Diecezji Legnickiej. Rocznie odwiedza go kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów, w dużej części Niemców, dla których ma on takie znaczenie jak dla Polaków Częstochowa. W marcu tego roku legnicka kuria, będąca gospodarzem zabytku, otrzymała poświadczenie, że UNESCO jest zainteresowane krzeszowskim zabytkiem. Stąd wizyta ekspertów-cenzorów, którzy na miejscu weryfikują rzeczywistość z informacjami zawartymi we wniosku o wpisanie sanktuarium na listę. Wśród recenzentów zabytku są specjaliści m.in. z zakresu malarstwa barokowego i architektury z tego okresu. Będą sprawdzać tzw. czystość stylu i orzekną, czy Krzeszów rzeczywiście zasługuje na miano europejskiej perły baroku.

[lit. http://fakty.itvp.pl/ViewPage.php?Cat=1&id=2004/07/27/9882 ]

2006

Konwent Ojców Cystersów w Wąchocku, pod przewodnictwem opata generała Mauro Estevy Alsiny z Rzymu, wybrał nowego opata klasztoru. Został nim o. Eugeniusz Augustyn. Dotychczasowy opat o. Eustachy Kocik złożył rezygnację z zajmowanego urzędu ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego.

[źródło: dodatek do Gościa Niedzielnego: Ave Gość Radomski z dnia 10 grudnia 2006 roku strona II]

Po wyborze krzeszowskiego proboszcza Eugeniusza Augustyna na opata Wąchocka generał zakonu cystersów Mauro Esteva przedstawił biskupowi legnickiemu trzy propozycje. Pierwsza: cystersi zostają w Krzeszowie, jednak muszą zostać jasno określone warunki ich pobytu, druga: biskup przekazuje im inną parafię na terenie diecezji i trzecia: cystersi odchodzą. Po przeprowadzonych konsultacjach biskup legnicki wybrał tę ostatnią opcję.

[źródło: dodatek do Gościa Niedzielnego: Gość Legnicki z dnia 21 stycznia 2007 roku strona V]

Tuż przed świętami Bożego Narodzenia krzeszowska bazylika wypełniła się tłumem wiernych. To mieszkańcy Krzeszowa i okolic przyszli pożegnać cystersów, którzy przez ostatnie 36 lat pełnili tam duchową posługę. (...) Dotychczasowy krzeszowski proboszcz, ojciec Eugeniusz Augustyn, opuszczał to miejsce. (...) Nowym proboszczem krzeszowskiej parafii został ksiądz Włodzimierz Gucwa, przez ostatnie trzy lata kustosz tutejszego sanktuarium.

[źródło: dodatek do Gościa Niedzielnego: Gość Legnicki z dnia 21 stycznia 2007 roku strona IV]

2007

W trakcie prowadzonych na placu kościelnym prac ziemnych natrafiono na pozostałości po zburzonym średniowiecznym skrzydle klasztoru co pozwoliło na przeprowadzenie w latach 2007-2008 badań architektonicznych pozostałości wysadzonej części dawnego opactwa. Wyniki prac opisane są w lit. 62 (pełna wersja dostępna online) a kilka zdjęć na mojej stronie można znaleźć tutaj.

[lit. 62]

2008

Zgodnie z decyzją księdza biskupa, z dniem 23 czerwca ksiądz Prałat Marian Kopko, od 17 lat proboszcz parafii Matki Bożej Królowej Polski w Polkowicach, zostaje mianowany kustoszem sanktuarium w Krzeszowie. Swoją posługę duszpasterską w Krzeszowie podejmie również ksiądz Tomasz Zygmunt który będzie w Krzeszowie wikarym. Dotychczasowy krzeszowski ksiądz probosz i kustosz sanktuarium, Włodzimierz Gucwa, zostaje kustoszem i proboszczem w Legnickim Polu.

[źródło: ogłoszenia parafialne w obu parafiach]

Literatura:

Podczas przygotowywania powyższego kalendarium korzystałem z książek których wykaz o numeracji zgodnej z zamieszczonymi odwołaniami znajduje się tutaj (poz. 1 do strony 87).

Uwagi

Podczas tworzenia wyżej widocznego kalendarium nasunęło mi się kilka uwag, które zamieściłem poniżej.

W literaturze [6] dwukrotnie pojawia się informacja o cystersach z Krzeszowa. Jest to chyba spowodowane tym, że autor uznał, że skoro w Krzeszowie jest cysterski klasztor, to zakonnikami w tym klasztorze są również cystersi. Jednak w opisywanym okresie, czyli w latach czterdziestych XX wieku, w Krzeszowie obecny był zakon benedyktynów, tak przynajmniej można wyczytać w innych źródłach. Jest to więc najprawdopodobniej niedopatrzenie ze strony autora.

Zastanawiająca jest też uwaga ze strony 52 literatury [6] mówiąca o tym, że w 1942 roku w zakonie krzeszowskim został tylko jeden zakonnik. Liczba ta wydaje mi się nieco zaniżona, gdyż np. literatura [1] podaje, że po wysiedleniu benedyktynów w 1946 roku pozostało ich w Krzeszowie "tylko czterech".

Koniec kalendarium. Aktualnie jest to wersja robocza ;-)

Wróć

---